Van triomf naar tragedie: Garrincha, het kleine vogeltje met een groot verhaal

Voetbal is een sport van iconische momenten, onvergetelijke teams en tijdloze legendes. Maar niet elk verhaal haalt de geschiedenisboeken. In Football Chronicles slaat Voetbalzone het boek van de voetballerij open en leest voor uit een van die verborgen kronieken. Dit is het verhaal van de legendarische Garrincha, die op zijn weg naar de top van het Braziliaanse voetbal vele tegenslagen moest overwinnen.

Door Bart Slabbekoorn

Manuel Francisco dos Santos groeide op in Pau Grande, een buitenwijk van Rio de Janeiro. Bij zijn geboorte werd al duidelijk dat hij anders was: zijn linkerbeen stond naar buiten gedraaid, zijn rechterbeen was zes centimeter korter en boog juist naar binnen. Zijn zus gaf hem de bijnaam ‘Garrincha’, naar een klein vogeltje dat moeilijk te vangen is – een naam die uiteindelijk legendarisch zou worden.

Zijn vader was alcoholist, een probleem dat Garrincha al op jonge leeftijd overnam. Ondanks zijn opvallende talent voor voetbal had hij in eerste instantie weinig ambitie om er zijn beroep van te maken. Hij speelde liever voor de lol, met vrienden uit de buurt. Op twaalfjarige leeftijd werd hij, volgens verhalen uit zijn omgeving, ontmaagd door een geit – geregeld door oudere jongens uit de wijk. Twee jaar later dronk hij al stevig. Niets leek uit te wijzen dat dit één van de beste Braziliaanse voetballers aller tijden ging worden.

Imago

Botafogo

Op zijn achttiende trouwde Garrincha met Nair Marques, een meisje uit zijn geboortedorp Pau Grande. Omdat er brood op de plank moest komen, besloot hij het voetbal toch maar een kans te geven. In de zomer van 1953 meldde hij zich, negentien jaar oud, bij Botafogo voor een proeftraining.

Tijdens zijn eerste training bij Botafogo zette Garrincha direct zijn handtekening onder wat zijn handelsmerk zou worden. Hij speelde de bal achteloos door de benen van Nílton Santos, op dat moment een bekende Braziliaanse international. Santos was zo onder de indruk van wat hij zag dat hij de club dringend adviseerde om Garrincha direct vast te leggen.

Het duurde slechts drie trainingen voordat de technische staf van Botafogo overtuigd was. Garrincha kreeg een contract en maakte kort daarna zijn debuut in de Braziliaanse Série A. Hij liet meteen zien dat hij geen doorsnee talent was: in zijn eerste wedstrijd scoorde hij een hattrick.

Imago

Doorbraak op het wereldtoneel

In 1958 kreeg Garrincha zijn eerste oproep voor het WK, dat dat jaar werd gehouden in Zweden. Hij reisde af met onder anderen Pelé, op dat moment nog een zeventienjarige debutant. Bondscoach Vicente Feola hield beide talenten aanvankelijk op de bank, tot de selectie zich massaal uitsprak voor een basisplaats van het duo.

Tegen de Sovjet-Unie mochten ze starten en ze stelden niet teleur: Garrincha was ongrijpbaar, Pelé beslissend. Brazilië won, denderde door het toernooi en pakte de wereldtitel. Garrincha werd een held in eigen land – maar achter de schermen begon zijn leven barstjes te vertonen.

Imago

Zweden, Rio en een bed vol pech

Na het veroveren van de wereldtitel dook Garrincha het feestgedruis in. Hij dronk buitensporig veel, en de kilo’s begonnen zich op te stapelen. Ook zijn liefdesleven raakte in een stroomversnelling. Tijdens een tournee met Botafogo in Zweden verwekte hij een kind bij een serveerster, terwijl zijn vrouw hoogzwanger thuis zat.

Eenmaal terug in Rio kreeg hij opnieuw nieuws: zijn minnares daar bleek óók zwanger. Intussen raakte hij ook zijn WK-bonus kwijt. Die had hij verstopt onder het matras van zijn kinderen, maar het geld werd vernietigd toen een van hen in bed plaste.

Imago

Het begin van het einde

In deze rumoerige periode in zijn leven was Garrincha vaker afwezig dan op het trainingsveld. Zijn ploeggenoten bij Botafogo begonnen zelfs weddenschappen te sluiten over welk excuus hij nu weer zou gebruiken. Zijn favoriet? “Mijn vader is van een paard gevallen” – een klassieker die hij tot drie keer toe inzette.

Toch besloot hij de drank even te laten staan toen het WK van 1962 in zicht kwam. En dat bleek geen overbodige luxe: toen Pelé geblesseerd raakte, nam Garrincha het elftal op zijn schouders en leidde hij Brazilië naar een tweede wereldtitel. Thuis kon hij de verleiding van de fles opnieuw niet weerstaan, en het ging snel van kwaad tot erger.

Imago

Roemloos afscheid

Het WK van 1966 in Engeland verliep voor Brazilië anders dan gehoopt. Garrincha was allang niet meer de ster van vier jaar eerder, maar toch durfde niemand hem te passeren. De eerste wedstrijd werd nog gewonnen, maar in de tweede, tegen Hongarije, liep het mis. Die nederlaag was meteen ook Garrincha’s vijftigste én laatste interland. Voor het eerst verloor Brazilië met hem in de ploeg.

Ook zijn clubcarrière doofde als een nachtkaars uit. Twaalf jaar lang speelde Garrincha voor Botafogo, waar hij 581 wedstrijden afwerkte en 232 keer scoorde. Met de club won hij één keer het Campeonato Brasileiro en drie keer het Campeonato Carioca. Tegen het einde van zijn periode bij Botafogo begonnen zijn versleten knieën hem steeds meer te hinderen.

Na zijn vertrek in 1965 kwam hij nog uit voor Sport Club Corinthians Paulista, Flamengo en het Colombiaanse Atlético Junior. In 1969 leek een transfer naar het Franse Red Star Paris dichtbij, maar een contract kwam er nooit. Uiteindelijk sloot hij zijn carrière in 1972 af bij het Braziliaanse Olaria.

Imago

De ondergang van Garrincha

Garrincha stond niet bekend als een goede chauffer. Zo reed hij een keer zijn vader aan, die het ternauwernood overleefde. In april 1969 crashte hij met zijn auto, waarbij zijn schoonmoeder, die naast hem zat, om het leven kwam. Dit tragische ongeluk verscherpte zijn afhankelijkheid van alcohol alleen maar.

Na talloze ziekenhuisbezoeken vanwege zijn alcoholisme overleed Garrincha op 20 januari 1983, op 49-jarige leeftijd. De aanvaller die miljoenen Brazilianen had vermaakt, werd herdacht door honderdduizenden fans die zich langs de route van zijn begrafenis verzamelden om hem een laatste eerbetoon te brengen. Op zijn grafsteen staat de woorden: ‘Hier rust in vrede degene die de vreugde van het volk was’.