Nederlands voetbal moet op de schop: ‘Zelf de bal hebben slaat nergens op’
Van totaalvoetbal tot anti-voetbal en alles daartussenin. Het binnenslepen van de begeerde drie punten komt al sinds mensenheugenis in allerlei vormen en maten. In de rubriek Stijlfiguren gaat Voetbalzone langs de velden van weleer om fabelachtige formaties en bijzondere spelersrollen onder de loep te nemen. In deze editie: Gegenpressing, de omgekeerde counter die leert voetballen vanuit balverlies, in plaats van balbezit.
Door Kevin van Buuren
Heavy metal-voetbal. Zo omschrijft Jürgen Klopp in 2015 de manier van spelen van zijn ploeg. Op dat moment is hij hoofdtrainer bij Borussia Dortmund, al zal hij ogenblikken later gepresenteerd worden op Anfield Road als manager van Liverpool. Wanneer een journalist hem vraagt naar gelijkenissen met Arsenal-manager Arsène Wenger, zegt Klopp: “Hij houdt van passes. Zo spelen is als een orkest, maar het is stille muziek. Ik hou meer van heavy metal. Ik hou ervan om na de wedstrijd te lezen dat wij meer hebben gerend dan de tegenstander.”
De tactische term blijkt Gegenpressing te heten. Een razendsnelle omschakeling bij balverlies, waarbij de tegenstander direct weer onder druk wordt gezet. “Gegenpressing laat je de bal dichter bij de goal terugwinnen. Eén pass weg van een grote kans. Geen spelmaker ter wereld is zo goed als de juiste Gegenpressing”, legt Klopp uit. Hij wil dat zijn ploeg direct het volume omhoog gooit als de tegenstander de instrumenten nog moet stemmen. Vlak na het veroveren van de bal is er namelijk dát moment. Dat een tegenstander nog niet ingesteld staat op de bal in de ploeg houden. Buitenspelers staan te ver naar binnen. Middenvelders nog niet op hun plek. In dit tijdsvenster is de tegenstander het kwetsbaarst, en worden de meeste doelpunten gemaakt.
In Nederland krijgt de theorie een term via toenmalig Vitesse-trainer Peter Bosz: ‘de vijfsecondenregel’. Binnen vijf seconden na balverlies, wil Bosz zijn ploeg weer in balbezit zien. Is die kans verkeken, dan dient de ploeg terug te zakken in een verdedigende organisatie, wachtend op een nieuwe kans. Het is als het laten vallen van een snoepje, dat na vijf seconden prooi is voor de bacteriën op de grond en niet meer opgegeten kan worden. Maar al ver voordat counter-pressing een begrip werd, was Nederland onbewust één van de grondleggers van het aanvallend verdedigen. Nadien kwam het via een oranje getint Italië naar Duitsland.
Invloed met Oranje gloed
De voorste linie als je eerste verdediging gebruiken, gebeurde al in het Nederlands elftal van trainer Rinus Michels en sterspeler Johan Cruijff. Misschien is alles waar we nu een naam aan hebben gegeven slechts een deel van dat geheel: totaalvoetbal. “Een bewegingsvoetbal waar posities voortdurend wisselden. Waar aanvallers druk zetten en dus verdedigden en verdedigers opbouwden en dus aanvielen”, beschreef Michels de speelwijze. Beelden van het WK 1974 geven het idee van een soort pupillenvoetbal, waar oranje-spelers als bezetenen massaal achter de bal aanrennen. De tegenstander kan niet anders dan het paniekerig uit handen geven. Van die ruwe vorm van verdedigen wordt een kunst gemaakt, in waar anders dan Italië?
Arrigo Sacchi maakt van 1987 tot 1991 furore bij AC Milan, voordat hij vijf jaar lang bondscoach wordt van Italië. In Inverting the pyramid van Jonathan Wilson beschrijft hij zijn inspiratie. “Nederland in de ‘70’s was adembenemend. Het was een mysterie. De TV was te klein. Ik moest het hele veld zien om te begrijpen wat zij aan het doen waren.” Wanneer hij dat doorheeft en zijn eigen stijl ontwikkelt in Milaan, wint Sacchi de Serie A, de nationale beker en tweemaal de Europacup I. AC Milan, met Frank Rijkaard, Ruud Gullit en Marco van Basten in de ploeg, verovert de wereld met unieke vormen van verdedigen. Nooit eerder vertoond in Italië, zelfs niet in la Grande Inter van Helenio Herrera met het catenaccio. “Zij hadden goede spelers, maar slechts één doel: winnen. Om de geschiedenis in te gaan, moet je niet alleen winnen; je moet entertainen”, zei Sacchi.
Vervolgens verfijnde hij het totaalvoetbal op Italiaanse wijze: calcio totale. Aanvallend controleert zijn team de bal, verdedigend controleert het de ruimtes op het veld. “Defensief hadden onze spelers vier referentiepunten”, legt Sacchi uit. “De bal, ruimte, directe tegenstander en diens teamgenoten. Eén van de vier bepaalt onze beweging.” Met zijn manier van drukzetten legde hij de opponent zijn wil op. “Ons drukzetten was even psychologisch als fysiek. En we hadden verschillende vormen. ‘Gedeeltelijke pressie’, waar het meer ging om [voor je houden]. ‘Totale pressie’: het winnen van de bal. ‘Schijnpressie’, waar we deden alsof we druk zetten, maar die tijd gebruikten om te herstellen.” Om dat te oefenen gebruikte Sacchi ‘schaduwspelen’, met een denkbeeldige bal en tegenstanders trainde hij te bewegen in harmonie. “Een scout van Real Madrid rapporteerde ooit bij zijn club over ons: ‘Ze speelden een spel met elf spelers op een heel veld, tegen niemand en zonder bal!’”
Klopp’s mentor en de Duitse Professor
Nadat het natuurlijke instinct van Oranje een wetenschappelijke renaissance ondergaat, daalt de theorie neer in Duitsland. Daar krijgt Wolfgang Frank in 1995 de schier onmogelijke taak om FC Mainz voor degradatie uit de Tweede Bundesliga te behoeden. Hij laat zich inspireren door Sacchi en Ajax, omdat hij in 1973/74 bij AZ speelde. Frank introduceerde vier-op-lijn-verdediging. Hij stapte af van een ‘laatste man’, die zo populair was geworden in Italië door Herrera en in Duitsland door libero Franz Beckenbauer. Daarbij was hij één van de officiële pioniers van zoneverdediging, in plaats van het klassieke mandekken. Getuige van die transformatie was een bescheiden middenvelder van Mainz: Jürgen Klopp. “Frank was mijn inspiratie als trainer. Ook al had de tegenstander betere individuen dan wij, als team versloegen we ze. Dat leerde ik van hem”, zou Klopp later over zijn mentor zeggen.
Rond dezelfde periode bouwt ook beginnend trainer Ralf Rangnick aan zijn carrière. Eveneens beïnvloed door Sacchi en het totaalvoetbal populariseert hij voetballen zonder bal als een ware studie. Rangnick is één van de eerste trainers die voetbaltactiek deelt met het publiek. In een beroemde uitzending van ZDF SportStudio in 1998 deelt hij zijn visie op drukzetten met de kijker. De presentator probeert een modelstudent te zijn. Het publiek lacht op momenten ongemakkelijk mee. Gekscherend wordt Rangnick der Professor genoemd. Iemand die in een witte labjas elf mannen achter een bal aan laat rennen. Twee decennia later staat Rangnick bekend om zijn dubbele promotie met Hoffenheim, de organisatorische revolutie bij RB Leipzig, zijn ontwikkeling van Gegenpressing en geldt hij als inspiratie voor trainers als Klopp, Thomas Tuchel en Julian Nagelsmann. Zijn bijnaam verandert niet. Wat wel verandert, is de mate van respect die erachter schuilt.
“Als trainer”, legt hij zijn vak uit, “moet je weten hoe je wil spelen als je de bal hebt. Maar je moet ook een plan hebben als je de bal niet hebt. Wat doen je spelers dan? We haten breedtepasses en terugspeelballen. Zelf de bal hebben slaat nergens op. Vervolgens heb je momenten van transitie: wat gebeurt er als we de bal verliezen, en als we de bal winnen?” Trainers als Klopp en Rangnick baseren hun spel niet op het hebben van de bal, maar op het winnen ervan. “Het gaat niet alleen om de plek waar we die winnen”, zegt Rangnick. “Ook de intensiteit. Hoe agressiever we zijn als we de bal afpakken, des te meer intensiteit en tempo er in onze tegenaanval volgt.”
Moet de Nederlandse speelstijl op de schop? De Hollandse school gaat vaak uit van het hebben van balbezit. Cruijff zei nou eenmaal: “Als je de bal niet hebt, ken je niet scoren.” Al bedoelde hij daar misschien niet mee dat je de bal zoveel mogelijk moet bezitten. Je hoeft ‘m alleen maar op het goede moment over te nemen van de tegenstander. Een omgekeerde counter. Waar je niet wacht tot je de bal hebt om aan te vallen, maar je als verdedigende ploeg de wedstrijd dicteert. Voor de Duitsers zit er in ieder geval toekomstmuziek in het voetballen zonder bal. Daarmee worden wedstrijden gewonnen. Niet met zorgvuldig opgebouwde symfonieën, maar met harmonieuze heavy metal. De knop om, en met maximaal volume vooruit.
Op zoek naar een nieuwe carrièrekans? Laat je omscholen tot servicemonteur!
Meer nieuws
Verweij onthult: Ajax heeft duidelijk plan met Brian Brobbey komende zomer
Mike Verweij tipt Ajax speler uit de Eredivisie: ‘Geen verkeerde aankoop’
Casemiro onthult: ‘Ik liep zijn kantoor in en hij begon te huilen’
KNVB deelt immense puntenstraf uit: Vitesse officieel gedegradeerd
‘Europese grootmacht aast op Frenkie de Jong; Barcelona staat open voor vertrek’
Marijn Beuker: ‘Dat wordt de belangrijkste Ajax-transfer van dit seizoen’
Meer sportnieuws
Oja, dat hebben we afgelopen week duidelijk gezien toen we AZ en Feyenoord keken. Of hoe Ajax in 2019 half Europa overklaste.
Of hoe Klopp met Liverpool de CL heeft gewonnen.
Oftewel er zijn meerdere wegen die naar Rome leiden. Altijd dat domme gelul over de zogenaamde succesformule. Volgens mij heeft de geschiedenis wel uitgewezen dat allerlei filosofieën succesvol kunnen zijn. Dan is de vraag wat zie je het liefst. Ik heb ik 2010 het Nederlands elftal zilver zien halen op het wk in Zuid-Afrika maar ik kan me alleen nog maar herinneren dat het betonvoetbal was en me niet vermaakt heeft. Daarentegen heb ik bijvoorbeeld wk ‘98 nog helder op m’n netvlies. Dat was voetbal.
Dat was ook een wereldelftal, dat maakt aantrekkelijk spelen een stukje makkelijker. Wat vGaal ons deze winter voorschotelde vond ik echter overtreffende trap en een schande voor het Nederlandse voetbal, het publiek en onze identiteit.
Ajax in 2019 was juist een perfect voorbeeld voor deze stelling. Ajax had in die 6 potjes in de champions league knock-out fase alleen thuis tegen Juventus het meerendeel van het balbezit. Twee potjes was het 50/50 en de andere 3 had Ajax minder de bal dan de tegenstander.
Overigens ben ik het niet helemaal eens met de titel. De clubs moeten zich blijven ontwikkelen en de omschakeling is een krachtige tactiek maar er moet niet doorgeslagen worden en van de roots afstappen. Op het moment laten bijvoorbeeld Arsenal en City zien dat de bal hebben wel succesvol kan zijn.
elke taktiek heeft zo zijn voor en nadelen.
ik kan me nog een potje van ajax herinneren tegen salzburg (ook een team dat al jaar en dag aan gegenpressing doet), krgen alle kanten van het veld te zien.
Ik denk dat er een nuance gemaakt moet worden in het verhaaltje omtrent balbezit. Balbezit hebben is goed, op het moment dat je er ook wat zinnigs mee doet. Dus niet eeuwig rondtikken achterin, maar vooral proberen vooruit te spelen. Eigenlijk is dat Klopp, Tuchel en de Red Bull ploegen in het extreme proberen: de bal veroveren en dan direct een van de aanvallers inspelen.
Waar heeft ten Hag het vaak over?
REST VERDEDIGING.
Dat is al verdedigend denken terwijl je zelf de bal hebt.
Het Nderlandse totaal voetbal van de 70er jaren is al lang en breed achterhaald.
Alle landen om ons heen hebben het spelletje al veranderd en vooral sterk verbeterd.
Gelukkig zijn er meer wegen die naar Rome leiden, er is gewoonweg niet één succes formule. En daar moeten we blij om zijn. Laat de Hollandse school lekker in stand en probeer het te evolueren.
Ik ben het heel erg eens met het idee dat de 'hollandse school' ons als voetballand niet verder gaat helpen. Zeker zolang wij het zo blijven noemen en het niet zien voor het concept zoals het ooit bedoeld was. Een leeg canvas waar we zelf onze eigen fantasie op los moesten laten. De romantisering van het verleden, het 'aanvallen tot je een ons weegt' of het verketteren van behoudender, georganiseerd of realistisch defensief voetbal in dit land houden ons als een loden kogel om de been aan de grond, terwijl vaak de randvoorwaarden aardig goed zijn om eens een lekker stukje te gaan vliegen.
Betekent dit dat ik zeg dat er in Nederland alleen nog maar catenaccio gespeeld mag worden of dat ik denk dat iedere wedstrijd gebaat is bij 2 tegenover elkaar geparkeerde dubbeldekkers? Nee, natuurlijk niet! Ik zou juist graag zien dat we in Nederland eens de balans opzoeken. Dat we eindelijk eens een keer, als voetbalnatie met alle grote teams en clubs, bepalen dat we ook het verdedigende aspect eens gaan belichten en dat net zo belangrijk maken als voetballen aan de bal.
Misschien is het een stukje opvoeding, misschien is een stukje beleving, misschien is het hoe ik heb leren kijken naar voetbal, maar ik heb het idee dat we in Nederland de boot enorm gemist hebben als het gaat om het aanvullen van een stijl die ooit uniek Nederlands was. In Spanje en Duitsland bijvoorbeeld hebben ze namelijk wel de potentie van de 'hollandse school' op waarde geschat en hebben het aangevuld met de dingen die dat idee nog nodig had. Vooral de laatste jaren in Duitsland is men tactisch veel verder dan men hier in Nederland is.
Ten Hag is voor mij een mooi voorbeeld van een moderne trainer die volgens de Nederlandse traditie speelt, maar wel eentje die als het nodig is durft te beslissen om een stap terug te nemen en van de counter gebruik te maken. Peter Bosz is alles wat ik verafschuw aan de Nederlandse manier van voetballen. Heilig verklaard door de Nederlandse voetbalfascisten op televisie die bepalen hoe er gespeeld moet worden volgens de filosofie van de profeet en broer van Jezus Christus, Johan Cruijff. Bosz doet me in alles denken aan een Franse generaal aan het westelijk front 1916, toen die generaals onder het idee van de romantische charges miljoenen jonge mannen de dood in joegen door ze keer op keer te laten aanvallen, tevergeefs iedere keer weer. Peter Bosz vermoordt natuurlijk niemand met zijn voetbal, maar zijn koppigheid en zijn arrogantie om een andere manier van werken te overwegen als je ziet dat de resultaten keer op keer niet jouw kant opvallen doen me daar gewoon enorm aan denken.
Klopp is een realist. Zijn Liverpool heb ik bijna alles zien doen, prachtige aanvallen opbouwen van achteruit maar ook dodelijk counteren! Heynckes heeft in mijn ogen 1 van de 3 beste voetbalelftallen aller tijden gesmeed. Het Bayern van 2011-2013 was in mijn ogen het meest veelzijdige elftal (op het Real Madrid van diezelfde tijd na) wat ik ooit gezien heb, zij konden alles en spelen op elke denkbare speelwijze. Dat mis ik zo erg in de Nederlandse mentaliteit als het gaat om voetbal. We zijn eindeloos creatief gebleken, in onze hele geschiedenis, maar zijn zo vreselijk hardnekkig als het gaat om voetballen.. Ik houd heel erg van de veelzijdigheid die je in Duitsland ziet de afgelopen 10 jaar. Ze staren zich niet blind op een zogenaamde filosofie, maar zijn zowel bereid om met de stroom mee te zwemmen en er tegenin te gaan als dat nodig is!
Opmerkelijk dat de naam van Roger Schmidt in dit artikel geen enkele keer genoemd wordt, terwijl hij misschien wel de meest succesvolle "Rangnick-protegé" is die er momenteel rondloopt en vorig jaar natuurlijk nog meer dan 80 punten in onze eigen Eredivisie heeft behaald met een speelstijl die de gegenpressing als een van haar uitgangspunten heeft
Tegelijkertijd is het voorbijgaan aan Schmidt natuurlijk wel weer een prima voorbeeld van het weinige krediet dat Schmidt hier in Nederland voor zijn werk heeft gekregen. Niet alleen van de media overigens, ook van veel PSV-supporters. Hij werd vanaf dag één weggezet als een uitvinder en gekoppeld aan onrealistische verwachtingen over volgasfusball. Jammer dat Nederland zo sceptisch tegenover andere ideeen over voetbal staat. Ben ook blij voor Schmidt dat hij nu bij Benfica kan laten zien waar toe hij in staat is als hij nog wat beter materiaal tot zijn beschikking heeft. Staat gewoon in de halve finale van de Champions League straks. Het is je gegund Roger
Wat een onzin, het beste voetbal dat ooit ooit is gespeeld was van Barcelona en volgens mij hadden zij elke wedstrijd 99 procent balbeZit🙄🙄🙄
Ik denk dat tactiek onderschikt is aan het materiaal. Het tiki-taka Barcelona kon zo spelen omdat ze daar geschikte spelers voor hadden, zonder Messi, Iniesta en Xavi waren ze (denk ik) nooit zo succesvol geweest. Ik denk dat een goede coach begrijpt dat hij zijn tactiek moet aanpassen aan het materiaal wat beschikbaar is.
Natuurlijk is tactiek belangrijk en de ene manier van spelen werkt soms beter dan de andere maar uiteindelijk denk ik dat het vooral belangrijk is dat een coach het beste uit zijn spelers weet te halen.
Het zal allemaal wel. tactiek is vooral een hoop interessantdoenerij in deze context. Nederland moet vooral weer technisch vaardige talenten met goede motoriek opleiden met meer dan 1 specialisatie. Nee, ik heb het niet over all-rounder, Dat was hier net zo een succes als kunstgras.
Als je genoeg goede voetballers samen brengt zoeken ze het vaak zelf wel uit hoe het moet. Zo ging het altijd in Oranje vroeger en daar moeten we weer naar toe.
Klinkt misschien als heiligschennis maar ik denk dat we een keer een Duitse of Italiaanse coach kunnen gebruiken. Iemand die ons kan leren om resultaten eruit te slepen als het voetballend niet lukt.
Het is inmiddels wel duidelijk dat het streven naar ‘mooi’ voetbal als einddoel gewoon geen resultaat oplevert.
Wat een onzin verhaal. Alsof we zo goed kunnen voetballen. Ik heb Oranje sinds 2008 niet meer goed zien voetballen. Eerst teerde we op de uitzonderlijke kwaliteiten van de van Robben, Van Persie en Sneijder en vervolgens hebben we 3 eindtornooien gemist met 542 die zogenaamd ons resultaat zou opleveren.
Waarom blijven doen als of we altijd met goed voetbal onterecht verliezen? Dat gebuurde ooit een keer in 1974, maar anno 2023 verliezen we eigenlijk altijd gewoon terecht.
Wat een dom gelul is dit. Het probleem van het Nederlandse voetbal zit hem in de gebrekkige spelers. De opleiding moet gewoon veel beter. Maar Nederland is alleen maar bezig met jumbo-reclames en oneLove-bandjes.
Reageer
Je kunt niet reageren op oude documenten.