Waarom Declan Rice en Aymeric Laporte ‘gewoon’ nog schitteren op het EK

In samenwerking met BMDW Advocaten, specialist in het (inter)nationale sportrecht, duikt Voetbalzone in de wereld van het sportrecht. Met ditmaal aandacht voor de nieuwe regels omtrent het veranderen van nationale voetbalbond: waar heeft Declan Rice zijn EK-deelname met Engeland aan te danken en hoe zit het met een andere halve finalist, Aymeric Laporte?

Door Cas de Jong

De situatie-Laporte
Voorafgaand aan de start van het EK was in Spanje en Frankrijk veel te doen om Aymeric Laporte. De centrumverdediger van Manchester City, die geboren werd in Frankrijk, voltooide zijn naturalisatie tot Spaans burger, waardoor hij kon uitkomen voor de Spaanse ploeg. Laporte heeft Baskische overgrootouders en kon zich daardoor laten naturaliseren tot Spanjaard. De Spaanse bond probeerde al jaren geleden om de linkspoot te verleiden tot een overstap, maar Laporte bleef hopen op een kans bij Frankrijk. Toen duidelijk werd dat Didier Deschamps niet van plan was een beroep op hem te doen tijdens het EK, besloot Laporte alsnog om de overstap te maken. Dat was geen probleem, omdat hij nooit voor les Bleus uitkwam.

Laporte zat in 2016 en 2017 enkele keren bij de selectie van het Franse elftal, maar bleef toen telkens op de bank. Er zijn echter ook spelers die al interlands voor een land hebben gespeeld, maar toch de keuze maken om voor een ander land uit te komen. Een bekend voorbeeld is de Ierse-Engelse voetballer Declan Rice van West Ham United. Rice debuteerde in 2018 in het Iers voetbalelftal, speelde drie oefeninterlands, maar werd een jaar later international van Engeland. Omdat Rice enkel oefenwedstrijden speelde, mocht hij nog uitkomen voor the Three Lions. Momenteel is hij zelfs basisspeler van Engeland op het EK.

Ook in Nederland spelen dit soort perikelen omtrent een interlandcarrièreswitch. Zo speelde Riechedly Bazoer al zes interlands voor het Nederlands elftal, maar kreeg hij desalniettemin een uitnodiging van Guus Hiddink om de selectie van Curaçao te versterken in de Gold Cup. Niet alleen de verdediger van Vitesse verscheen op de lijst met voorlopige namen, ook Joshua Brenet en jeugdinternationals Tyrell Malacia en Tahith Chong kunnen de switch maken naar Curaçao.

Hoewel Bazoer liet blijken dat hij onwelwillend tegen een overstap naar Curaçao stond en het Nederlands elftal nog niet uit zijn hoofd had gezet, roept dit alles toch veel vragen op, zeker nu de regelgeving in september 2020 gewijzigd is rondom het overstappen naar een andere nationale bond. BMDW Advocaten zal in deze bijdrage het overstappen naar een andere nationale bond verduidelijken.

Achtergrond
In september 2020 heeft de Football Stakeholders Committee van FIFA een technische werkgroep opgericht om de regelgeving met betrekking tot de speelgerechtigdheid voor verschillende nationale teams te onderzoeken. De relevante artikelen met betrekking tot de speelgerechtigdheid van een speler voor een nationale bond staan duidelijk vastgesteld in de statuten van de FIFA.

Uit onderzoeksresultaten van de werkgroep volgde dat er verschillen bestonden tussen de praktijk en de regelgeving, wat resulteerde in onduidelijkheden en ongewenst beperkende mogelijkheden. Derhalve zijn er door de werkgroep verschillende wijzigingen van de regelgeving voorgesteld op het gebied van overschrijvingen van nationale voetbalbond. Op 25 juni 2020 zijn de voorgestelde wijzigingen door de FIFA Council gepresenteerd, waarna ze op het 70ste FIFA Congres op 18 september 2020 door de leden zijn goedgekeurd. De wijzigingen zijn als gevolg van de goedkeuring direct van kracht gegaan.

Verschillende wijzigingen zijn doorgevoerd met betrekking tot het veranderen van de nationale bond. Een verzoek tot wijziging van de nationale bond wordt enkel toegewezen indien de speler de nationaliteit van het land van die bond bezit. Vanuit historisch oogpunt is het overstappen van nationale bond niet ongewoon: verschillende voetballers zijn voor meerdere landenteams uitgekomen, zoals Alfredo Di Stéfano en Luis Monti.

De reglementaire rompslomp
De algemene regel is dat wanneer een speler voor een nationaal team een officiële wedstrijd heeft gespeeld, hij niet speelgerechtigd is om voor een andere nationale bond wedstrijden te spelen. Onder officiële wedstrijd wordt verstaan een wedstrijd voor de nationale bond die georganiseerd is door de FIFA of confederatie. Hieronder vallen bijvoorbeeld ook wedstrijden voor nationale jeugdteams. Oefenwedstrijden worden niet aangemerkt als een officiële wedstrijd, wat van belang is in de situaties van Rice en Bazoer. Een A-interland is een wedstrijd met de A-selectie van een nationale voetbalbond. A-interlands kunnen oefenwedstrijden zijn, maar worden dan niet aangemerkt als officiële wedstrijd. De speler moet wel deelnemen aan de wedstrijd. Indien een speler geselecteerd is voor een nationale voetbalbond, maar niet binnen de lijnen is gekomen, heeft hij ook nog de mogelijkheid om te switchen van land. Dit laatste betreft de Laporte-situatie.

Iedere persoon met een vaste nationaliteit die niet afhankelijk is van verblijf in een bepaald land, kan voor de vertegenwoordigende nationale bond van dat land wedstrijden spelen. Onderscheid dient gemaakt te worden tussen iemand die in aanmerking komt voor een nationaliteit en iemand die in bezit is van een nationaliteit. Een speler heeft de nationaliteit indien hij deze van rechtswege heeft verkregen (bijvoorbeeld bij zijn geboorte door de nationaliteit van zijn ouder(s)) of door een naturalisatieproces. Dit laatste is dus het geval bij Laporte, maar werd in het verleden ook bewerkstelligd bij de FC Twente-voetballer (die uiteindelijk niet voor het Nederlands elftal uitkwam) Douglas Franco Teixeira. Douglas wilde allereerst dezelfde nationaliteit hebben als zijn vriendin en zijn dochter, maar de verdediger wilde ook graag voor het Nederlands elftal uitkomen.

Zoals inmiddels bekend, bestaan er dus uitzonderingen op de bovenstaande regel, waardoor bepaalde spelers van “nationale bond” kunnen veranderen. Na de wijzigingen van de statuten van de FIFA in september 2020 zijn er zoals reeds aangegeven extra uitzonderingen op de algemene regel bij gekomen.

Indien ook is voldaan aan de algemene voorwaarden zoals die voor de wijzigingen golden, namelijk: (i) dat de speler een vaste nationaliteit van de nationale bond heeft die niet afhankelijk is van verblijf in een bepaald land en (ii) de speler, zijn biologische vader of moeder dan wel een van zijn grootouders is geboren in het land van de nieuwe nationale bond of hij ten minste vijf jaar aaneengesloten in het land van de nieuwe nationale bond (fysiek) heeft geleefd, kan op basis van de nieuwe statuten van de FIFA een speler van nationale bond veranderen indien hij:

A. Nog geen A-interland heeft gespeeld voor zijn huidige nationale bond en hij op het moment dat hij uitkwam in zijn eerste officiële wedstrijd voor zijn huidige nationale bond tevens de nationaliteit van de nieuwe nationale bond had.

B. Nog geen A-interland heeft gespeeld voor zijn huidige nationale bond, hij op het moment dat hij voor het eerst uitkwam in een officiële wedstrijd voor zijn huidige nationale bond nog niet de nationaliteit van de nieuwe nationale bond had, en op het moment van zijn laatste officiële wedstrijd voor zijn huidige nationale bond nog geen 21 jaar was.

C. Niet meer dan drie (3) A-interlands heeft gespeeld, geen wedstrijden heeft gespeeld op een WK of op een toernooi van een confederatie, hij de nationaliteit van de nieuwe nationale bond reeds had toen hij de A-interlands speelde en tevens in zijn laatste officiële wedstrijd voor zijn huidige nationale bond nog geen 21 jaar was.

D. Voor een nationale bond wil uitkomen die toegelaten is als FIFA-lid nadat hij voor het eerst in een officiële wedstrijd van zijn huidige nationale bond heeft deelgenomen, hij niet meer is uitgekomen voor zijn huidige nationale bond nadat de nieuwe nationale bond is toegelaten als FIFA-lid, hij de nationaliteit had van de nieuwe nationale bond op het moment dat hij uitkwam voor zijn huidige nationale bond én deze nationaliteit heeft behouden.

E. In een A-interland is uitgekomen voor zijn huidige nationale bond, maar zonder zijn instemming die nationaliteit permanent heeft verloren door een besluit van een overheidsinstantie en de nationaliteit bezit van zijn nieuwe nationale bond.

Mogelijkheden voor een speler om in aanmerking te komen voor een andere nationale bond zijn met de wijzigingen van de statuten van de FIFA derhalve verruimd. Waar een speler die voorheen een officiële A-interland had gespeeld geen mogelijkheid meer had om zich over te laten schrijven naar een andere nationale bond, is dat nu wel mogelijk indien dit er niet meer dan drie zijn geweest, de speler reeds de betreffende nationaliteit had en de speler destijds de leeftijd van 21 jaar nog niet had bereikt.

Daarnaast dient gewezen te worden op een uitzondering op de uitzondering. Het leeftijdsvereiste van 21 jaar is niet van toepassing op spelers die hun laatste wedstrijd in een officiële wedstrijd voor hun huidige nationale bond hebben gespeeld vóór 18 september 2020, de datum waarop de wijzigingen van september 2020 in werking zijn getreden. Hier hebben een aantal spelers die recent naar Suriname, Curaçao en Aruba zijn overgeschreven gebruik van gemaakt.

Uitzonderingsgronden voor overschrijving
Het is voor een speler mogelijk om eenmalig een verzoek tot overschrijving in te dienen. Hierbij is van belang dat duidelijk en zonder enige vorm van twijfel aangetoond wordt dat voldaan is aan de vereisten voor een geldig beroep op de uitzonderingsgrond.

Wanneer een speler bijvoorbeeld voor de jeugdteams van Nederland is uitgekomen en een verzoek indient voor het veranderen van zijn voetbalnationaliteit, is het na de goedkeuring van dit verzoek niet meer mogelijk om voor het Nederlands elftal uit te komen: een verzoek tot overschrijving is maar eenmalig mogelijk.

Het is een speler echter wel weer toegestaan een besluit tot wijziging van nationale bond ongedaan te maken wanneer a) hem eerder een verandering van nationale bond werd toegestaan; en b) hij nooit in het veld is gebracht in een wedstrijd (in een officiële of niet-officiële competitie) door de nieuwe nationale bond in welke vorm dan ook; en c) hij nog steeds de nationaliteit van de vroegere nationale bond bezit.

De situatie-Laporte
Allereerst had Laporte om voor overschrijving in aanmerking te komen de permanente Spaanse nationaliteit nodig. In de staatsbulletin, ondertekend door de minister van Justitie van Spanje, staat het volgende: “[p]er koninklijk decreet, op 11 mei, is de Spaanse nationaliteit officieel erkend aan Aymeric Jean Louis Gerard Alphonse Laporte. Op voorspraak van de minister van Justitie met het oog op de uitzonderlijke omstandigheden met Aymeric Jean Louis Gerard Alphonse Laporte en na overleg door de minsterraad ken ik de Spaanse nationaliteit aan hem toe”. Hieruit blijkt dat Laporte permanent de Spaanse nationaliteit heeft, die niet afhankelijk is van het verblijf in Spanje.

Tweede algemene vereiste is dat Laporte, zijn biologische vader of moeder dan wel een van zijn grootouders is geboren in Spanje of hij ten minste vijf jaar aaneengesloten is Spanje (fysiek) heeft geleefd. Uit de informatie voorhanden blijkt dat Laporte Baskische overgrootouders heeft. Hierdoor is aan beide algemene voorwaarden voldaan.

Laporte heeft sinds 2011 in totaal 51 interlands gespeeld voor verschillende Franse jeugdelftallen, maar kwam nog nooit uit voor de hoofdmacht van het Franse elftal. Laporte zat wel twee keer bij de selectie. De eerste keer was voor de WK-kwalificatiewedstrijden tegen Bulgarije en Nederland in oktober 2016. De laatste keer dat Laporte bij de Franse selectie zat was op 28 maart 2017, voor de vriendschappelijke wedstrijd tegen Spanje. Hij kwam echter niet in actie in een A-interland. De 51 interlands die hij voor de jeugdelftallen heeft gespeeld zijn echter aan te merken als officiële wedstrijden. Laporte was hier nog geen 21 jaar, waardoor hij mocht worden overgeschreven naar de Spaanse bond, zoals beschreven in punt B van de uitzonderingsgronden.

De situatie-Rice
Hoewel Rice in Londen is geboren speelde de jongeling jeugdinterlands én al drie vriendschappelijke wedstrijden voor Ierland, het land waar zijn grootouders vandaan komen. Dit betekent dat Rice ook officiële wedstrijden gespeeld heeft voor Ierland. Doordat Rice de permanente Engelse nationaliteit heeft, die niet afhankelijk is van het verblijf in Engeland én geboren is in Engeland, heeft ook hij voldaan aan de algemene voorwaarden.

De drie A-interlands die Rice voor Ierland gespeeld heeft, waren alle drie oefeninterlands. Deze wedstrijden zijn daarom niet aangemerkt als officiële A-interlands. Op het moment van spelen van zijn eerste officiële wedstrijd voor Ierland (met Ierland Onder-19) had Rice reeds de Engelse nationaliteit en was het voor hem mogelijk om te switchen van de Ierse naar de Engelse nationale bond. Rice kon daarom overgeschreven worden op basis van uitzonderingsgrond A.

Conclusie
Het switchen van nationale bonden door voetballers is door de nieuwe regelgeving verruimd. Zo zou het Nederlands elftal onder meer Anwar El Ghazi nog kunnen kwijtraken aan het Marokkaanse elftal. El Ghazi debuteerde toen hij 20 jaar was als basisspeler tegen Kazachstan. Drie dagen later speelde hij ook tegen Tsjechië. Beide wedstrijden waren EK-kwalificatieduels. Aangezien hij de leeftijd van 21 jaar nog niet had bereikt op het moment van spelen van zijn laatste officiële wedstrijd en aan niet meer dan drie A-interlands heeft deelgenomen is een overschrijving naar Marokko nog mogelijk. Hoewel El Ghazi recent aangaf niet open te staan voor een interlandcarrière bij Marokko, zou de KNVB wellicht op de (nieuwe) regelgeving kunnen inspelen.