‘Geloof me, zij leiden geen spelers als Berghuis, Malen, Depay of Gakpo op’

Europa maakte in de afgelopen jaren meer dan eens kennis met de pressingmachine van Red Bull Salzburg. Het Oostenrijkse nationale team, komende donderdag in de Johan Cruijff ArenA de tweede tegenstander van Oranje tijdens de groepsfase van het EK, telt maar liefst negen spelers die een verleden hebben bij de club die de afgelopen acht jaar kampioen werd van het Alpenland. In hoeverre plukt de nationalmannschaft van Oostenrijk de vruchten van het succes van Red Bull Salzburg?

Door Chris Meijer

Dietrich Mateschitz haalde Ricardo Moniz in de zomer van 2010 hoogstpersoonlijk binnen in het Red Bull-imperium. De opdracht die de Oostenrijkse miljardair en mede-oprichter van het energiedrankje meegaf aan de Nederlander? “Alle clubs binnen het Red Bull-imperium een eenduidige filosofie meegeven. Hij wilde klasse zien. Wat hij bij andere sporten had: Lindsey Vonn, Sebastian Vettel. Hij heeft er werk van gemaakt om resultaat te boeken”, antwoordt Moniz in gesprek met Voetbalzone. Red Bull had op dat moment net een jaar zijn vijfde voetbalfiliaal geopend in Leipzig, nu het kroonjuweel binnen het imperium. Salzburg, New York, São Paulo, Ghana, Leipzig: het was een tijd waarin Moniz zijn airmilessaldo door het dak zag gaan, omdat hij de wereld over reisde om de Nederlandse filosofie van Johan Cruijff en Wiel Coerver te implementeren. “Echt extreem. Druk aan de bal, hè. Ik was extreem geïnteresseerd in Ghana en Brazilië, want daar kwam weinig uit met zoveel potentie.”

Het Oostenrijkse filiaal, waarmee het voor Red Bull in 2005 allemaal begon, was niet bepaald de favoriet van Moniz. Het eerste elftal van Red Bull Salzburg had in de jaren voor zijn komst onder Giovanni Trapattoni, Co Adriaanse en Huub Stevens drie landstitels veroverd, voornamelijk door (aan de hand van een uitstekende scouting) spelers te kopen. “Je had binnen de jeugdopleiding ook de invloed van die dokter (Bernd Pansold, red.). Hij had invloed op alle Red Bull-sporten. Daar heb ik twee jaar tegen gevochten en ben ik uiteindelijk mee gebotst, want hij geloofde in acht uur duurtraining per week. Daar geloofde ik niet in”, zegt Moniz. Met verbazing stapte hij in het begin het state-of-the-art-trainingscomplex van Red Bull Salzburg op. Perfecte velden, zo ver je kunt kijken. Maar die waren het grootste deel van de tijd leeg. “Ik kijk of het de hele dag bezet is, of iedereen buiten is. Mooie velden zegt mij niks. Als er niemand buiten is, heb je er toch niks aan? In een opleiding moet je zoveel mogelijk naar buiten, om de kwaliteiten te trainen die het verschil maken. Natuurlijk heerst er een topsportklimaat. Je hoeft er maar binnen te stappen en alles was gisteren al klaar, zo goed zorgen ze voor de mensen.”

Langzaam won de Nederlandse filosofie aan de hand van Moniz, Percy van Lierop en Piet Hamberg terrein binnen het Red Bull-imperium, óók in Oostenrijk. Moniz werd in april 2011 aangesteld als opvolger van Stevens bij het eerste elftal en won in het daaropvolgende seizoen als eerste trainer in de clubgeschiedenis de Oostenrijkse dubbel. Dat team bevatte één speler die uit de jeugdopleiding van Red Bull Salzburg afkomstig was: Martin Hinteregger. “In mijn tijd was het niet de bedoeling om met eigen jeugd te werken. David Mendes da Silva was mijn nummer zes, Leonardo was mijn nummer tien: ik had heel veel ervaring in het elftal. Dat waren late twintigers. Omdat de prioriteit naar Leipzig is gegaan op een bepaald moment, is Salzburg een opleidingsclub geworden. Roger Schmidt heeft na mij nog jongens als Mané, Soriano en Alan kunnen benutten, maar de laatste jaren is het puur een opleidingsclub.”

Dat Roger Schmidt Moniz in de zomer van 2012 na het winnen van de dubbel opvolgde, had in zijn woorden voor de Nederlandse keuzeheer te maken met een ‘karaktermoord op de Nederlandse filosofie’. De clubleiding van Red Bull Salzburg besliste toen dat de trainingsinhoud zou worden bepaald door dr. Markus Klein, een assistent van de eerder genoemde dr. Pansold en afkomstig uit het ijshockey. Moniz besloot daarop zijn contract in te leveren, waarna binnen het Red Bull-imperium met Ralf Rangnick iemand als sportief directeur werd aangesteld die totaal anders over voetbal en opleiden dacht. De Nederlandse filosofie van Cruijff en Coerver werd ingeruild voor het pressingvoetbal waar de Red Bull-teams tegenwoordig bekend om staan. “De tegenstander de bal geven, verticaal spelen en omschakelmomenten benutten, met een vijfsecondenregel om de bal te veroveren en een achtsecondenregel om te scoren als je de bal hebt gewonnen. Eerst speelden ze nog 4-2-2-2, later zijn ze met een ruit op het middenveld gaan spelen”, zo vat Moniz die stijl samen. Het accent binnen de jeugdopleiding verschoof daarmee ook: in de woorden van Moniz van het opleiden van exceptionele kwaliteiten naar het vormen van atleten.

“Geloof me, zij leiden geen spelers als Berghuis, Malen, Depay of Gakpo op. Ik vind dat een opleiding beoordeeld moet worden op hoeveel buitenspelers, spitsen en nummers tien je opleidt. Wat Ajax vroeger had, hè. Daar zie je altijd de kwaliteit van een opleiding aan. In Oostenrijk kunnen ze geen Depay, Gakpo of Berghuis opleiden. Dát is het verschil. Met fysieke dominantie kun je internationaal heel ver komen, zonder dat je exceptionele kwaliteiten opleidt. Want dat doen ze niet. Die kopen ze. Want zij geloven er niet in wat Cruijff en Coerver zeggen, dat je exceptionele kwaliteit kunt opleiden. Maar wij zijn toch Nederlanders? Wij houden van de uitzonderingen? Daar moeten we geen concessies aan doen, alsjeblieft. We moeten absoluut bij onszelf blijven. En dan hopen dat jongens als Berghuis, Malen, Depay en Gakpo met hun acties dreiging kunnen omzetten in rendement. Dan kom je niet in de problemen tegen omschakelploegen. Als dat niet lukt, zijn die ploegen dodelijk”, benadrukt Moniz. De Oostenrijkse EK-selectie bevat nu negen producten van de opleiding of filosofie van Red Bull Salzburg: Alexander Schlager, Hinteregger, Stefan Lainer, Andreas Ulmer, Stefan Ilsanker, Konrad Laimer, Valentino Lazaro, Marcel Sabitzer en Xaver Schlager. Daarbij moet wel aangetekend worden dat Hinteregger dus onder Moniz al in de hoofdmacht van Red Bull Salzburg speelde.

“Oostenrijk heeft geen enkele creatieve speler”, beaamt Erik Regtop als hij de komende tegenstander van Oranje analyseert. Hij speelde voor onder meer Ajax, Telstar en sc Heerenveen voor hij in 1999 in Oostenrijk bij Austria Lustenau terechtkwam. Na zijn actieve loopbaan bleef Regtop in de Alpen hangen en werkte hij als trainer voor verschillende Oostenrijkse en Zwitserse clubs. Tegenwoordig is hij in Zwitserland actief als trainer voor FC Montlingen. “Arnautovic is een hele speciale voetballer. Die probeert nog wat, is creatief. Hij is niet geliefd, want buiten het veld haalt hij nog weleens wat fratsen uit. Maar op het veld is hij de creatieve speler waar de ploeg zich aan vasthoudt. Ik denk alleen niet dat hij nu negentig minuten kan spelen, want hij komt net uit China en is geblesseerd geweest (Arnautovic is geschorst voor de wedstrijd tegen Oranje na zijn manier van juichen tegen Noord-Macedonië, red.). Ze hebben met Bachmann een goede keeper. Je weet nooit wat ze met Alaba doen: of hij op het middenveld, linksback of als centrumverdediger speelt. Baumgartlinger en Sabitzer zijn goed, maar aan de zijkanten is het minder. Je moet tegen Oostenrijk met Depay op de flanken spelen. Oostenrijk heeft het moeilijk in aanvallend opzicht, het is een middelmatige ploeg.”

Waar Red Bull Salzburg de afgelopen jaren Europa veroverde met het pressievoetbal, hoeft dat van de nationale ploeg van Oostenrijk niet verwacht te worden. “Ze hebben misschien niet de kwaliteiten om te pressen, maar ook niet echt om te counteren. Sasa Kalajdzic is meer een grote spits. Arnautovic is ook wat langzamer, al heeft hij wel een goede eindpass. Ik vind het moeilijk, ik ben benieuwd. Nederland moet geduldig spelen en meer Oostenrijk de bal geven. Dat zij gaan opbouwen en dat je kan toeslaan als zij balverlies lijden”, analyseert Regtop. “Franco Foda trekt toch zijn eigen plan. Hij heeft toch gelijk? Hij is toch Franco Foda?”, denkt ook Moniz. “Een aantal spelers heeft een verleden bij Red Bull en elementen die daarbij horen. Maar de speelstijl is niet zo extreem als bij Red Bull. Hij bouwt veel meer zekerheid in, geeft weinig ruimte in de rug weg. Hij is erg van het positiespel, dat zijn ze bij Salzburg niet. Totaal niet.”

“Weet je hoe intens ze bij Red Bull de wedstrijden maken? Dat is constant afjagen. Constant overtal tegen de bal creëren. Dat ga je niet krijgen nu”, verzekert de 56-jarige oefenmeester, die clubloos is sinds zijn vertrek bij Excelsior. Franco Foda, die eerder voor Sturm Graz en 1.FC Kaiserslautern werkte, heeft het Oostenrijkse nationale team sinds 2017 onder zijn hoede. Oostenrijk plaatste zich qua punten relatief eenvoudig achter Polen voor het EK. Wel werd er in de kwalificatiecyclus verloren van Polen, Israël en Letland. In 2021 zijn de resultaten nog niet al te overtuigend: voorlopig werd er dit kalenderjaar vóór aanvang van het EK alleen gewonnen van de Faeroër, terwijl een 0-4 nederlaag tegen Denemarken in de WK-kwalificatie het dieptepunt vormde. “Foda is niet gek, hè. Nederland is qua naam nog favoriet. Of je het wil of niet. Stel dat hij als Red Bull speelt, dan spelen we een gewonnen wedstrijd. Dan spelen ze zo hoog aangesloten dat je de bal makkelijk erachter kan steken en dan ben je weg. We weten inmiddels wel hoe ze spelen. Maar dat zal hij niet gaan doen, hij gaat veel minder ruimte in de rug weggeven.”

Dat Red Bull Salzburg de afgelopen jaren de nodige clubs in Europa wist te verrassen, verbaast Moniz enigszins. Ajax was in 2014 de eerste gerespecteerde Europese club die snoeihard kennismaakte met het pressingvoetbal uit Oostenrijk. In het seizoen 2017/18 reikte Red Bull Salzburg tot de halve finale van de Europa League door onder meer Borussia Dortmund uit te schakelen, terwijl de Oostenrijkers vorig jaar debuteerden in de Champions League. “We zijn gewaarschuwd. LASK Linz, waar ligt dat?”, wijst Moniz op de nederlagen van Ajax, PSV, AZ en Feyenoord tegen Red Bull Salzburg, LASK Linz en Wolfsberger AC. “Want in dat opzicht moet je wel respect hebben voor het Oostenrijkse clubvoetbal. Als underdog hebben ze een filosofie ontwikkeld, aan de hand van inhoud en atletisch vermogen, om de top aan te vallen. Dat is interessant.”

“Dé les van bijvoorbeeld Red Bull Salzburg is dat je als underdogclub de top kunt aanvallen. Er zijn heel veel Europese traditieclubs ver weggezakt, die hebben niet gekeken wat ze bij Red Bull doen. Fysiek, qua matchplan, qua scouting: dat vind ik raar”, gaat Moniz op felle toon verder. “Het is een schande dat traditieclubs minder fysieke capaciteiten hebben, vind ik. Tempo, hogere intensiteit: dat is een instellingskwestie. Dat mag niet. Dat bepaalde pressingsteams meer inhoud hebben, heeft niks met talent te maken. Want minstens zo hard werken als de tegenstander moet je wel kunnen opbrengen. Ja, toch? Als je dat doet, zijn wij genoeg gewaarschuwd om gewoon te winnen. Als wij als Nederland onze dominantie aan de bal blijven uitbouwen, blijf je ze voor. Maar als dat vlak wordt, dan zijn het gevaarlijke teams. Dat zag je bij Ajax tegen Red Bull Salzburg. Als je je balbezit en dominantie niet omzet in goals met een goede restverdediging... Tja... Dan counteren ze je weg.”

“Het is hún waarheid”, concludeert Moniz. “Wat bij hen past, is pressing en sprintcapaciteit. Daar moet je eerlijk in zijn. Je kan iets alleen veranderen als het in iemands DNA zit. Bij clubs als Barcelona, Arsenal en Ajax gaat dat sneller, in Oostenrijk is het altijd een strijd geweest. Ik blijf zeggen: als ze de twee filosofieën hadden gemixt, waren ze compleet geweest. Dan hadden ze het beste van allebei. Soms past iets niet in een land, dat is een natuurlijk proces. Dit zijn zij, dit willen ze. Dat in combinatie met een geweldige scouting. Daar heb ik heel veel van geleerd, ze wisten toen al precies waar ze zaten. Maar daar zijn ze nu nóg beter in geworden, al helemaal omdat ze specifiek moeten scouten voor hun speelstijl. De scouting moet perfect zijn, dat is de kracht van je club.” De lijst met huidige topspelers met een verleden bij Red Bull Salzburg is imposant: Kevin Kampl, Sadio Mané, Naby Keïta, Dayot Upamecano, Erling Braut Haaland, Dominik Szoboszlai.

Heeft Red Bull Salzburg dan met zijn huidige filosofie en beleid het Oostenrijks voetbal ook over de breedte verder geholpen in de afgelopen jaren? “Daar ben ik het niet mee eens”, reageert Moniz. “Nee. Natuurlijk niet, ik ga mijn eigen werk toch niet tekortdoen? Wij waren in mijn tijd bij Red Bull Salzburg ook topfit, wij hadden ook geen omslagpunt. Daar kijk ik altijd naar: omslagpunt en sprintcapaciteit over 95 minuten. Wij hadden alleen de intentie om aan de bal druk te geven. Het accent is daarna verlegd. Alle Red Bull-clubs zijn uiteindelijk succesvol geworden, daar moet je ze een compliment voor geven. Er is niet één waarheid. Ik zeg ook niet dat het beter is. Het is functioneel. Maar het is net van welke type voetbal je houdt. Daarom moet je nooit te euforisch zijn. Er staat in ieder geval nog een rekening open, ik hoop dat de spelers van Oranje er ook zo over denken.”