Hoe ‘de saaiste wedstrijd ooit’ het voetbal voor altijd beter maakte

Niemand gaat naar het stadion in de hoop dat er niet gescoord gaat worden, dus verdwijnen gezapige ‘nulnulletjes’ vaak snel uit ons geheugen. Er is echter een uitzondering: de wedstrijd tussen Ierland en Egypte, op het WK van 1990. Dat wereldkampioenschap is sowieso de boeken ingegaan als het saaiste WK ooit en het absolute dieptepunt van het toernooi leidde ertoe dat de spelregels voorgoed veranderd werden. In aflevering 3 van de rubriek Spelbepalers lees je er alles over.

Door Thijs Verhaar

Met een gemiddelde van 2,2 goals per wedstrijd is het mondiale eindtoernooi van 1990 nog altijd de editie met de minste doelpunten. In vijf wedstrijden werd nul keer gescoord en liefst vijftien confrontaties eindigden met het minimale verschil van 1-0. Ierland haalde de kwartfinales zelfs zonder ook maar één wedstrijd te winnen zonder strafschoppenreeks en de betonploeg scoorde in het hele toernooi maar twee doelpunten, terwijl de eindstrijd tussen West-Duitsland en Argentinië (1-0) over het algemeen wordt gezien als de minst spannende WK-finale ooit. De groepswedstrijd tussen Ierland en Egypte spande qua niveau echter de kroon.

In die wedstrijd werd het spel dusdanig vertraagd dat de Ierse doelman Packie Bonner de bal in totaal meer dan zes minuten in zijn handen had. Daarmee kun je hem als een extreme tijdrekker bestempelen, maar gek genoeg waren het vooral de Egyptenaren die de term wedstrijd dood maken naar een heel ander niveau tilden. De ultra defensieve formatie liet de bal constant achterin rondgaan en speelde de bal terug naar de keeper zodra er een tegenstander in de buurt kwam. De sluitpost mocht de bal toen nog gewoon oppakken en na even stuiteren weer naar een ploeggenoot gooien, waarna het spelletje weer opnieuw begon. De spelregels boden hiertegen geen oplossing en ook Ierland had er geen problemen mee, want bondscoach Jack Charlton wist dat zijn ploeg aan een punt waarschijnlijk genoeg had om de volgende ronde te bereiken. De enige verliezers waren dus de fans op de tribunes.

Aan het einde van het toernooi had de IFAB, de instantie die gaat over de spelregels, er genoeg van. De sport was te traag geworden om het publiek te vermaken. Het spel veel lag te vaak stil en verdedigen was te makkelijk als de keeper terugspeelballen op mocht rapen, terwijl het ook tijdrekken en onsportiviteit in de kaart speelde. Het mondiale voetbal had niet meer de spelvreugde van de jaren tachtig en was hard aan verandering toe. Het hele WK stond in het teken van dit soort matige wedstrijden en na afloop van de finale werd er op de burelen eindelijk ingegrepen door de officials. Veel mensen denken dat de terugspeelbal werd afgeschaft vanwege het overmatige gebruik van Denemarken op het EK van 1992, maar het papierwerk was voor dat toernooi al officieel getekend. Het is dus duidelijk dat Ierland tegen Egypte de druppel was die de emmer deed overlopen.

De beslissing om de terugspeelbal te verbieden is vermoedelijk de belangrijkste verandering in tactisch opzicht ooit geweest. Het heeft de sport vele malen sneller gemaakt en de amusementswaarde enorm verhoogd. Opeens moesten keepers hun voeten gebruiken bij een pass van een verdediger en de defensie kon zich dus niet langer uit een lastige situatie redden door een bal simpelweg achteruit te spelen. Dit resulteerde in meer lange ballen van nerveuze spelers, die daarmee veel vaker de bal verloren dan eerst. Verdedigers en keepers werden gedwongen om hun techniek te verbeteren en middenvelders en aanvallers kregen eindelijk reden om de tegenstander op te jagen, waardoor het niveau en het tempo zienderogen omhoog ging.

Michael Cox analyseerde daarnaast ooit in zijn boek The Mixer dat verdedigers verder naar achter moesten spelen omdat de ruimte in hun rug vaker gevaar opleverde zodra de keeper hun terugspeelballen niet meer in de handen mocht pakken. Zodoende kwam er ook meer ruimte op het middenveld, wat zorgde voor meer positiespel, dribbels en inschuivende spelers. De dynamiek van de sport veranderde dus volledig door één simpele regelwijziging. Daarnaast had het als bijkomend voordeel dat het spel veel minder vaak werd onderbroken, terwijl de grotere ruimte tussen de linies het ook makkelijker maakte om een counteraanval te lanceren.

Het Manchester United van Sir Alex Ferguson was een van de eerste teams die dit kunstje onder de knie kreeg. Hij stelde zijn tactiek af op snelheid en individuele acties en dat resulteerde plots veel meer effect toen de defensies en keepers opgejaagd konden worden. Elders floreerden ook andere teams die voortborduurden op Johan Cruijff’s filosofie van balbezit, doorjagen en dominantie op het veld. Het Ajax van Louis van Gaal en het Barcelona van Josep Guardiola zijn perfecte voorbeelden van hoe belangrijk pressie en combinatievoetbal zijn geworden. Het oogstrelende voetbal waar we allemaal de vingers bij af likken, hebben we dus eigenlijk te danken aan die oersaaie wedstrijd. Soms heb je nu eenmaal een 0-0 nodig om verder te komen...