Oud-topschutter aast op comeback: ‘Ik moet even mijn hart luchten’

Twintig minuten rijden van Zagreb is Non Plus Ultra gevestigd, een koffietentje in het glooiende heuvellandschap van Kroatië. De barista van dienst is voor menig voetbalfan een bekende, namelijk Mark Viduka, oud-spits van onder meer Leeds United en de nationale ploeg van Australië. De 43-voudig international geniet van het rustige leven buiten de spotlights, hoewel hij in zijn achterhoofd sterk nadenkt over een comeback in de voetballerij. Een hoge functie in het Australisch voetbal lijkt echter uitgesloten. "De topmensen daar hebben totaal geen verstand van voetbal."

Door Tim Siekman

"Of er veel meer druk staat op de winnende maken voor the Socceroos dan een goede koffie serveren? Het zal je verbazen! Veel mensen zijn panisch als het om hun koffie gaat", lacht de 44-jarige Viduka in een uitgebreid interview met ESPN. De topschutter van weleer speelde in de halve finale van de Champions League, pakte diverse individuele en teamprijzen en maakte deel uit van de succesvolle nationale selectie van het WK van 2006. "Het is geweldig om nu iets compleet anders te doen. Maak je een slecht bakkie? In de prullenbak ermee. Ik doe wel mijn best om de allerbeste koffie te maken, hoor. Ik vind van mezelf ook wel dat ik er aardig goed in ben."

Viduka geldt als een van de beste aanvallers uit de Australische voetbalgeschiedenis, maar the V-bomber voelt zich nu vooral thuis in Kroatië. Sinds zijn afscheid van het profvoetbal na de degradatie van Newcastle United in 2009 is Viduka naar de achtergrond getreden. "Ik ben niet iemand die steeds in de media hoeft te zijn. Het is niet zo dat ik een interview geven niet prettig vind, ik hoef alleen niet steeds in de media of constant op Instagram. Ik heb niet eens een Instagram-account of iets dergelijks. Social media... Ik vind het totaal niet relevant." Waarom wil Viduka nu dan wel de pers te woord staan? "Laten we zeggen dat ik even mijn hart moet luchten."

'Er is een plek in Europa genaamd Kroatië'
Viduka (1975, Melbourne) koesterde al snel een liefde voor de bal, zo hadden zijn Oekraïens-Kroatische moeder en zijn Kroatische vader in de gaten. Zijn ouders lieten hem vanaf zijn zesde meevoetballen bij Melbourne Croatia, tegenwoordig Melbourne Knights. "Mijn enige doel in het leven was om ooit voor die club te spelen. Spelen voor Melbourne Croatia. Toen ik drie jaar was, nam mijn vader me mee naar een wedstrijd. Sindsdien wilde ik niets anders meer." Voor Viduka was Melbourne Croatia meer dan een voetbalvereniging, aangezien de club was opgericht door migranten. "De club stond symbool voor de strijd voor een vrij Kroatië. Vrij van communisme, vrij van Joegoslavië. Dat betekende alles voor mij. Het was een toorts naar de rest van de wereld om te laten zien: kijk mensen, er is een plek in Europa genaamd Kroatië. Het heet niet Joegoslavië. Op een dag willen wij onafhankelijk zijn."

Viduka voelde zich verwant met Kroatië, maar niet op voetbalgebied. "Ik heb nagedacht over een interlandloopbaan bij Kroatië. Maar toen ik het land voor het eerst bezocht, kwam ik tot het besef dat ik niet tot hun voetbalfamilie behoor, om het maar zo te zeggen. Ik hoorde bij Australië, ik groeide op in de Australische familie. Franjo Tudman, de president van Kroatië, probeerde me wel over te halen. Hoe kan je 'nee' zeggen tegen de president? Ik zei op een nette manier: ik zit prima bij Australië." De eerste democratisch verkozen leider van Kroatië wist bij een staatsbezoek aan Australië Viduka wel over te halen om een transfer naar Croatia Zagreb, tegenwoordig Dinamo Zagreb, te maken.

Vier jaar na de onafhankelijkheidsverklaring in 1991 was de oorlog nog altijd voelbaar in Zagreb, meent de oud-voetballer. "Er vlogen gewoon MiGs boven het stadion. Mijn teamgenoten plaagden me toen ik steeds die sonische knallen hoorden. Zij waren het gewend. Op een dag liep ik over straat en ging het luchtalarm af. Iedereen verdween opeens, het was eng om mee te maken." Het huwelijk tussen Viduka en Croatia Zagreb werd met drie landstitels een succes, maar uiteindelijk liep het toch spaak. "Kroatische mensen zijn extreem. Extreem verheugd of extreem teleurgesteld, terwijl men in Australië de emoties aardig in toom houdt. Hier is het anders. De ene dag ben je God, de andere dag kan je op de brandstapel belanden."

'Gelukkig zei Elton John voor de rest niets'
Via Celtic kwam Viduka in 2000 bij Leeds United terecht. Bij de voormalig grootmacht groeide de Australiër uit tot een van de meest gevreesde spitsen op de Europese velden, met 4 november 2000 als absoluut hoogtepunt. Op Elland Road ontving Leeds United Liverpool, dat net vijf zeges op rij had geboekt. In aanloop Guy Fawkes Day, een feestdag in Engeland, werd veelvuldig vuurwerk afgestoken, iets wat Ivana, de vrouw van Viduka, niet prettig vond. De spits kon haar niet troosten, omdat hij, ondanks het feit dat Leeds United een thuiswedstrijd speelde, in het hotel moest slapen. "Ze belde me steeds in tranen op. Het geluid deed haar denken aan alle bommen die afgingen in Kroatië."

"Ik had geen oog dichtgedaan die nacht. Ik was een wrak bij het ontbijt. Alles leek erop dat ik een baggerwedstrijd zou spelen", aldus Viduka, die tegen Liverpool juist uitgroeide tot een held. Leeds United kwam twee keer op achterstand, maar Viduka kon met liefst vier goals de drie punten in eigen stadion houden: 4-3. Een andere mijlpaal in het seizoen 2000/01 was het behalen van de halve finale van de Champions League, waarin Valencia over twee duels de betere was. Nadien kon Viduka naar diverse topclubs, waaronder AC Milan. "Milan bood 43 miljoen euro, maar Leeds wilde me niet verkopen. Ik was groot fan van Milan. Ik keek als kind naar Marco van Basten, Frank Rijkaard en Ruud Gullit. Het was mijn favoriete ploeg. Helaas is het er niet van gekomen."

Viduka was ook in gesprek met het Manchester United van manager Sir Alex Ferguson. Zanger Elton John was een van de eerste personen die op de hoogte was van de transferoptie. "Ik was in Manchester en mijn zaakwaarnemer deed ook veel dingen voor Elton John. Hij zei dat ik naar zijn show moest komen. Dat kon ik niet weigeren. Ik en Jacob Burns, ploeggenoot van Leeds en de nationale ploeg, mochten backstage komen. Ik was nerveus, dus ik praatte maar door over mijn gesprek met United en over de mogelijke transfer. Daarna begon de show en na drie liedjes zei Elton John: ik wil dit lied opdragen aan mijn goede vriend Mark, die vandaag in Manchester is om een grote beslissing te nemen. Ik dacht: shit, houd je stil! Gelukkig zei hij voor de rest niets. Uiteindelijk tekende ik niet bij Manchester United. Ik denk dat ik het destijds erg prettig leven vond in Leeds."

'Ik was geen groot fan van de nieuwe generatie spelers'
Het hoogtepunt in zijn interlandloopbaan was met mastermind Guus Hiddink aan het roer. Australië was in 2006 voor het eerst sinds 1974 weer aanwezig op een WK, nadat Uruguay na twee duels en een zenuwslopende penaltyreeks was verslagen. Viduka miste zijn strafschop, maar gelukkig was doelman Mark Schwarzer, die twee penalty's tegenhield, in vorm. Op het eindtoernooi in Duitsland kreeg Viduka de eer aanvoerder te zijn. "Guus kwam naar mij toe en zei: ik wil graag dat jij onze vaste captain wordt. Een enorme eer. En ik ben niet eens een van de die gasten die droomt om ergens aanvoerder van te zijn. Het voelde een beetje als een last op mijn schouders, maar ik zou zo'n aanbod nooit afslaan."

Australië eindigde in een groep met Brazilië, Japan en het door Viduka zo geliefde Kroatië als tweede, waarna Italië in de achtste finale in extremis door een benutte strafschop van Francesco Totti nipt te sterk bleek. Een jaar later was er weinig over van de teamspirit bij the Soccerroos. Bij de Azië Cup van 2007 stelde de ploeg van bondscoach Graham Arnold erg teleur met een eliminatie in de kwartfinale door Japan. "Sommigen dachten bij dat toernooi meer aan zichzelf dan aan de ploeg", aldus Viduka. "Ik denk dat Lucas Neill geen goede mindset had, omdat Arnold hem de aanvoerdersband had aangeboden, aangezien het niet zeker was of ik aanwezig zou zijn. Ik was er wel bij en volgens mij durfde Arnold het toen niet meer aan om mij de band af te nemen. Mijns inziens mokte Neill continu, gedurende de voorbereiding en het hele toernooi, en dat had invloed op de rest van de selectie. Ik had het gevoel dat Lucas mijn gezag wilde ondermijnen. Hij wilde aanvoerder zijn, vooral vanwege activiteiten buiten het veld."

"Dat was een van de redenen voor mij om te stoppen bij Australië. Of ik daar spijt van heb? Nee. Mijn probleem was dat mijn generatie spelers van een ander soort was dan de nieuwe generatie. En om eerlijk te zijn: ik was geen groot fan van de nieuwe generatie spelers. Veel van hen hadden meer belangstelling in hoeveel sponsordeals ze konden sluiten en hoe vaak ze op televisie verschenen dan daadwerkelijk spelen voor de nationale ploeg." Na zijn profcarrière verkaste Viduka met Ivana en zijn drie zoons Joseph, Lucas en Oliver naar Australië. De oud-spits had de ambitie om in de voetballerij actief te blijven. "Maar niemand nam contact met mij op. Het enige waarom de Australische voetbalbond contact met mij opnam, was om als special guest te fungeren bij etentjes."

??? "You have people running football in Australia who don't have a clue." Mark Viduka makes some explosive assessments while discussing the downfall of the Golden Generation in an ESPN exclusive interview. FULL INTERVIEW ??: https://t.co/S1Teh0KUJE pic.twitter.com/jzWol1jfDD

— ESPN Australia & NZ (@ESPNAusNZ) April 7, 2020

'Als de pleuris uitbreekt, op wie kan je dan rekenen?'
Viduka is gelukkig als eigenaar van een koffietent nabij Zagreb, maar de drang naar zijn oude liefde voetbal komt steeds meer naar de voorgrond. Een functie bij de nationale ploeg van Australië of de Australische voetbalbond ziet de voormalig goaltjesdief niet gebeuren. "De mensen die het voetbal in Australië runnen, hebben totaal geen verstand van het spelletje. Ze willen niet dat voetballers met veel ervaring zich ermee gaan bemoeien, spelers die zenuwslopende situaties hebben meegemaakt en voor honderdduizend mensen hebben gespeeld. Als de pleuris uitbreekt, op wie kan je dan rekenen? Wat gaan ze doen?"

Een baan in Europa ligt meer voor de hand. "Ik heb een trainersopleiding gedaan in Engeland. Het eerste wat ze je daar leren is om je eigen filosofie te hebben. Maar als je weer in de voetballerij stapt, dan moet je er wel honderd procent voor gaan. Je kan het niet halfbakken doen." Een kopje koffie maken, praten met gasten en genieten van het uitzicht ligt Viduka goed, maar het bloed kruipt waar het niet gaan kan. Hij denkt nog regelmatig aan die vele mooie momenten uit zijn carrière. "Er zijn zoveel hoogtepunten. Iedereen denkt dat die vier goals tegen Liverpool mijn hoogtepunt is. Of dat ik aanvoerder was van Australië op het WK. Maar ik moet zeggen dat een balletje trappen met mijn vader in de tuin voor altijd mijn mooiste voetbalherinnering zal zijn."