‘Ik had mijn jawoord gegeven aan Van Geel en vond niet dat ik weg kon’

VUGHT - Pavel Kucherov (53) kende een bescheiden spelerscarrière. Hij groeide op in de Sovjet-Unie en hoewel hij wel een keer stage liep bij Spartak Moskou en diverse andere aanbiedingen kreeg, stonden 'studie en familieomstandigheden' steevast in de weg om het écht te kunnen maken. Kucherov trachtte daarna naam te maken als trainer, maar zag in de Sovjet-Unie geen toekomst voor hem weggelegd. Twee jaar nadat het IJzeren Gordijn naar beneden kwam, verhuisde de voormalige centrale verdediger van Smolensk naar Nederland. Hij werd jeugdtrainer bij onder meer FC Oss en Willem II en was de afgelopen jaren als scout werkzaam voor Arsenal en Everton. Voetbalzone treft de Nederlandse Rus in het Noord-Brabantse Vught, waar Kucherov woont met zijn familie.

Door Gijs Freriks

Chicago van Rusland
Smolensk is een West-Russisch stadje met ruim 300.000 inwoners, gelegen aan de Dnjepr langs de snelweg Warschau-Moskou. Het Chicago van Rusland staat vooral bekend als een stad die al jaren in de ban is van ‘moord en doodslag’, zoals De Groene Amsterdammer eens formuleerde in 2003. Het is de stad waar Napoleon zijn eerste pyrrusoverwinning behaalde, waar de Slag bij Smolensk plaatsvond en waar de geheime dienst in het nabijgelegen Katyn-bos in april 1940 duizenden Poolse officieren, geestelijken, artsen, leraren, parlementariërs, journalisten, landheren en fabrikanten executeerde. Het is ook de stad waar acht jaar geleden 96 hoogwaardigheidsbekleders, onder wie toenmalig Pools president Lech Kaczynski, omkwamen bij een vliegtuigcrash.

Smolensk is geen stad die herinnert aan grootse voetbalprestaties, al haalde de club Kristall Smolensk wel twee keer de internationale pers toen de voorzitters Aleksandr Shkadov en Vladimir Prokhorov in respectievelijk 1999 en 2002 werden vermoord. Shkadov was de algemeen directeur van diamantfabriek Kristall en financierde op die manier de gelijknamige voetbalclub. Vóór zijn overigens nooit opgeloste dood had Shkadov ambitieuze voetbalplannen. Kristall werd in 1992 opgericht en haalde de beste spelers weg bij twee stadsgenoten die net failliet waren gegaan: Diffuzion en Iskra. Shkadov wilde met Kristall instromen in de tweede afdeling van Rusland en Pavel Kucherov was in zijn ogen de gedroomde trainer. Kucherov had immers al trainerservaring opgedaan bij Diffuzion.

“Ik kwam als voetballer naar Diffuzion, een club van een fabriek. Toen het elftal toegroeide naar het moment om zich in te schrijven voor de tweede afdeling, moest ik een keuze maken”, aldus Kucherov, die naast speler ook coach was. “Ik moest trainingen voorbereiden en organiseren en moest tegelijkertijd als speler gerespecteerd blijven worden door mijn ploeggenoten. In het belang van het elftal en mijzelf ben ik toen als voetballer gestopt. Ik heb ooit nog stagegelopen bij Spartak Moskou, maar studie en familie stonden in de weg. Toen ik stopte, was ik 27 jaar. De directieleden van Diffuzion waren enorme sportliefhebbers en deden hun best om de ploeg te ondersteunen door te investeren in de club. Een derde van de inwoners van de stad was ook fan van Diffuzion. We speelden in het stadion van Iskra, maar gingen een eigen stadion bouwen en van dat stadion heb ik nog de eerste steen gelegd.” De perestrojka, de hervormingspolitiek van president Mikhail Gorbachev, gooide roet in het eten.

“De fabriek die aan de club was verbonden, ging failliet en dus werd ook de club opgedoekt”, aldus Kucherov. Daarna kon hij Diffuzion zogezegd inruilen voor het vermogendere Kristall: “Shkadov wilde mij als trainer halen, maar ik had al besloten om naar het Westen te gaan. Om geld ging het niet.” Kucherov zag in Rusland gewoonweg geen perspectief meer en stapte in 1991 met zijn vrouw in het vliegtuig. “Ik vond Nederland een echt voetballand en had al wat informatie ingewonnen. Het is een land waarin de mensen open en vrij zijn en dat is een belangrijke mentaliteit om je je als voetballer te kunnen ontwikkelen. Ik had trouwens nog als voetballer aan de slag kunnen gaan in Nederland, maar had een beetje pech. Ik kon tekenen bij PEC Zwolle, maar ze mochten mij geen contract aanbieden omdat ik geen 22 interlands had gespeeld. Als ik dat contract wél had mogen tekenen, dan had ik waarschijnlijk nog een jaar of drie tot vijf kunnen meedoen, want als trainer was ik immers vroeg gestopt.”

FC Oss, Feyenoord en Willem II
“Bij PEC Zwolle heb ik Robert Maaskant leren kennen, van wie ik later assistent ben geworden bij Dinamo Minsk. Jaap Stam speelde er ook. Ik heb na Zwolle een jaartje in de derde klasse gevoetbald bij de amateurs van Zwaluw VFC in Vught en daar ging ik ook als jeugdtrainer aan de slag. Want: om trainer te zijn, was ik immers naar Nederland gekomen. Ik zag hier mijn toekomst als trainer en gebruikte mijn eerste twee jaar vooral om de cultuur, mensen en taal te leren kennen. Ik heb bij Zwaluw de E’tjes getraind. We speelden uitstekend voetbal, werden kampioen en scoorden 116 keer. Op een gegeven moment kwam er iemand op mij af die onze ploeg al een paar keer zien spelen. Dat was Han Schrijver. Hij zei: ‘je moet naar een bvo’. Ik zei: ‘ik ben nog maar kort in Nederland. Ik wil het wel graag, maar ik ken niemand’. Hij heeft toen een afspraak voor mij gemaakt met technisch adviseur Doeke Hulshuizen van TOP Oss (het huidige FC Oss, GF.).”

“Ik en Han Schrijver kwamen op een doordeweekse avond op de parkeerplaats in Oss aan. Mijn Nederlands was nog niet zo best en ik vroeg: ‘waar is de club?’ ‘Dit is de club’, zei Han. ‘Maar ik zie geen stadion?’ ‘Dit is het stadion’, zei Han weer. Ik was de grote stadions in de Sovjet-Unie gewend, dus dat was even wennen. Oss speelde voor het derde jaar op rij in de eerste divisie en ik ben na het seizoen overgestapt van Vught om zowel de D’tjes als de C’tjes te begeleiden. Ik trainde jongens als Erik Quekel, Bart van Hintum en Remco van der Schaaf en zou na twee jaar naar de B-junioren gaan, maar daar had je een ander diploma voor nodig. Ik had enkel een Russische trainersdiploma en de KNVB deed daar moeilijk over. Ik ging in Zeist op gesprek met Henk van de Wetering, die verantwoordelijk was voor de trainersopleiding. Hij ging de Russische en Nederlandse diploma’s met elkaar vergelijken.”

“Achter hem hing aan de muur een poster van de EK-finale van 1988, dat vond ik prachtig. Henk zei: ‘wij accepteren geen diploma’s uit andere landen. Wij zijn Nederland’. In Rusland had ik vier, vijf jaar over mijn diploma gedaan, maar ik kreeg te horen dat zoiets in Nederland maar acht, negen maanden kostte. Mensen binnen FC Oss adviseerden mij dan ook om de cursus ‘Oefenmeester 2’ af te ronden en na een half jaar zou ik dan naar ‘Oefenmeester 1’ kunnen doorstromen. Dat heb ik gedaan. Ik ben uiteindelijk drieënhalf jaar bij FC Oss gebleven. Ik bouwde in die periode een goede band op met Jan van Deinsen (toenmalig technisch manager, GF.) en Adrie Koster (de trainer van het voormalige TOP Oss, GF). Adrie vond op een gegeven moment dat het voor mij tijd was om een stap hogerop te maken en bood mij aan bij de jeugdopleiding van Feyenoord.”

“Ik ging op gesprek en was eigenlijk al aangenomen, maar toen kozen de mensen van de jeugdopleiding toch voor een oud-speler van de club. Dat was eigenlijk mijn eerste tegenslag in Nederland, ik realiseerde mij dat het er in het Westen ook niet altijd eerlijk aan toegaat. Feyenoord liet ook niets meer van zich horen, dus dat was een grote teleurstelling. Maar goed, ik zette door en mocht solliciteren bij Martin van Geel van Willem II en ben door hem aangenomen. Feyenoord was leuker geweest en mijn carrière zou dan misschien ook sneller zijn verlopen, maar dat ik bij Willem II terechtkwam, zag ik toch als een soort van eerlijke beloning. Toen ik al was aangenomen, maar nog niet was begonnen, kwam ik weer in contact met Jan van Deinsen. Hij zou naar de Verenigde Arabische Emiraten gaan en wilde mij meenemen. Hij zei: ‘we gaan gewoon een jaartje naar de emiraten, over tien jaar kun je ook nog wel bij Willem II terecht’.”

“Ik had mijn jawoord al aan Van Geel gegeven en vond dus niet dat ik het kon maken om alweer weg te gaan. Jan vertrok zonder mij.” Kucherov was achtereenvolgens jeugdtrainer, trainer van Jong Willem II, hoofdscout en assistent-trainer bij het eerste elftal van Willem II en werkte in totaal dertien jaar bij De Tricolores. In maart 2011 kreeg hij te horen dat zijn aflopende contract niet zou worden verlengd omdat de club zich naar eigen zeggen geen professionele scout meer kon veroorloven. “De club had enkele zware jaren achter de rug en die negatieve spiraal kon enkel doorbroken worden door flink te investeren, maar een enorme investering, dat bestaat gewoon niet bij een club als Willem II. Het was overleven. Als vakman was het ook heel zwaar, want je wilde de club omhoog stuwen, maar het lukte niet om de problemen op te lossen. Seizoen na seizoen.”

Karpaty Lviv
Dat Willem II niet met Kucherov verder zou gaan, kwam voor hemzelf ook als ‘een opluchting’. Het maximaal presteren met minimale middelen vormde een steeds grotere last op zijn schouders. Lang hoefde Kucherov echter niet thuis te zitten, want in 2011 werd hij gebeld door Oleg Kononov. Deze Rus, die de afgelopen jaren indrukwekkende prestaties leverde bij vooral FK Krasnodar, wilde Kucherov meenemen naar Karpaty Lviv, een middenmoter in de Oekraïense eredivisie. “Ik heb altijd goed contact met hem onderhouden, hij is een jeugdvriend. Toch hadden we elkaar al twintig jaar niet meer in het echt gezien. Hij zat bij Karpaty en vroeg vaak naar mijn Nederlandse ervaringen. Hij en de voorzitter wilden mij er graag bij hebben. Ik moest met mijn kennis en visie structuur aanbrengen binnen de club. Toen ik naar Nederland vertrok, dacht ik dat ik nooit meer naar de voormalige Sovjet-Unie terug zou gaan om te werken, maar toch besloot ik om naar Karpaty te gaan.”

Kononov veranderde het systeem van 4-4-2 naar 4-3-3 en boekte successen: Karpaty eindigde een keer vijfde in de competitie en plaatste zich in 2010/11 ten koste van Galatasaray voor de groepsfase van de Europa League. Daarin pakten De Leeuwen één punt, want in december 2010 remiseerden zij met 1-1 tegen het Paris Saint-Germain van spelers als Grégory Coupet, Mathieu Bodmer, Stéphane Sessègnon en Péguy Luyindula. Na het vertrek van Kononov schoof voorzitter Petro Dyminsky Kucherov door naar de functie van hoofdtrainer. Hierna coachte Kucherov nog het Wit-Russische Naftan uit Navapolatsk en bij Dinamo Minsk werd hij de rechterhand van Maaskant, die hij nog kende uit zijn tijd bij PEC Zwolle. Kucherov vertrok in december 2013 bij Minsk en sindsdien stond hij nooit meer als trainer op het trainingsveld. De kans dat Kucherov dat ooit wél weer gaat doen, is klein.

“Het trainersvak eist veel gezondheid en kracht, er komt veel spanning bij kijken. Er komen ook veel dingen op je af die niets meer met voetbal te maken hebben. Dat was met name in Oekraïne zo, bij Karpaty Lviv. Ik vond het een leuke uitdaging en het ging ook wel goed, want we bleven in de eredivisie. Maar ik kon geen progressie boeken met het team. Je kon niet professionaliseren omdat je binnen een club vast zit aan bepaalde mensen. Ik ben niet iemand die ten koste van alles trainer wil zijn. Als het niet kan zoals ik wil, dan liever niet. Het vreet gewoon enorm veel energie. Als je bijvoorbeeld een grote naam bent en je neemt naar een club een hele staf mee, dan is dat veel makkelijker. Je kent elkaar al. Maar ik moet iedereen nog leren kennen: de keeperstrainer, de dokters, enzovoort. En je kent hun kwaliteiten niet. Je moet overal bij zijn en altijd scherp zijn, want anders is het zo afgelopen. Je werkt altijd minimaal van ’s ochtends 8.00 uur tot ’s avonds 18.00 uur.”

“In dergelijke omstandigheden wil ik geen trainer zijn, maar als ik mee word gevraagd naar een Valencia of Bayern München, dan zou ik dat natuurlijk doen. Dat is niet alleen als trainer, maar ook als persoon een uitdaging. Ik denk dat je op dit moment bij slechts tien procent van alle clubs rustig kan werken. Je ziet het ook bij Frank de Boer: die is nu ook twee keer kort achter elkaar ontslagen. Je zet Ajax, een redelijk georganiseerde club, naar je hand en wil dat ook in het buitenland doen. Maar daar gelden andere principes, andere stijlen. Niet iedereen zit in het buitenland te wachten op jóuw systeem en iedere dag vergaderingen bijwonen. Het is een andere wereld. In Oekraïne speelden we een keer in Kiev tegen Obolon Kiev. Bij rust stond het 0-0, we speelden slecht. Ik wilde in de rust wat wissels doorvoeren, maar toen ik in de kleedkamer kwam, stond de president er al en had hij een paar wissels geregeld. Ik bedoel maar: het is heel moeilijk om situaties en landen in het voetbal met elkaar te vergelijken.”

In deel II, dat op dinsdag 30 januari verschijnt, vertelt Pavel Kucherov over zijn scoutingswerk bij Arsenal en Everton, over de spelers die hij heeft ontdekt en over waar een scout doorgaans op let bij een voetballer.