Mexicanen betalen voor transfervrije spelers: ‘Het is een gezwel!’

MEXICO-STAD - “Ja, ik denk aan stoppen. Ik heb een gezin, ik heb dochters. Wat moet ik dan? Ik moet voor hen zorgen en dat kan ik niet als ik aan de zijlijn blijf wachten tot er iets gebeurt. Ik acht het praktisch niet langer mogelijk dat ik in Mexico blijf spelen.” Cirilo Saucedo keept al vijftien jaar op het hoogste niveau van Mexico en geldt als een van de meest stabiele doelmannen in de Liga MX, maar de carrière van de 35-jarige Spencer lijkt nu abrupt tot een einde te zijn gekomen.

Door Gijs Freriks

Pacto de Caballeros
Saucedo was met zijn club Juárez in onderhandeling over een nieuw contract, maar de partijen kwamen er niet uit omdat de keeper in de ogen van de directie een te hoog salaris vroeg. Saucedo’s salaris werd voor de helft betaald door zijn vorige werkgever Monarcas Morelia en ook die club was niet bereid om in te stemmen met de door Saucedo gevraagde voorwaarden, iets wat wel nodig was om tot een akkoord te kunnen komen. Niets aan de hand, zou je zeggen. Saucedo was immers contractloos en zou dus transfervrij op zoek kunnen naar een nieuwe club. Maar niet in Mexico, want daar zijn transfervrije spelers in de praktijk niet ‘transfervrij’. Dat heeft alles te maken met het Pacto de Caballeros, het herenakkoord.

In Europa hoeft er geen transfersom betaald te worden voor transfervrije voetballers; hooguit een opleidingsvergoeding of solidariteitsbijdrage. Als een transfervrije speler in Mexico echter een binnenlandse overstap maakt, dan moet die eerst nog toestemming krijgen van zijn vorige club in de Mexicaanse eredivisie. En die carta de libertad, een ‘vrijheidsbrief’, kan vrijwel altijd alleen worden verkregen wanneer er toch nog een soort transfersom aan de vorige werkgever wordt betaald. De hoogte van dit bedrag wordt bepaald door de voormalige werkgever van de voetballer in kwestie. Als deze som niet op tafel komt (of die nou voldaan wordt door de voetballer zelf of de nieuwe club), dan zit de speler met een probleem.

Zonder de toestemming van zijn vorige werkgever, mag hij volgens het pact namelijk niet in actie komen voor zijn nieuwe club. Hij wordt als het ware kaltgestellt. Dit heeft tot gevolg dat de speler op zoek moet naar een club die het gevraagde bedrag wél wil betalen of zijn toevlucht zoekt tot Europa of een club in ’s lands lagere regionen. Het Pacto de Caballeros geldt namelijk alleen voor clubs in de hoogste afdeling van Mexico onderling, en niet voor verenigingen in tweede afdeling of in Europa. Dit in 2002 gesloten herenakkoord geldt als zeer omstreden en wordt al jarenlang bediscussieerd in Mexico. “Door dit pact is een voetballer nooit vrij, ook wanneer hij geen contract heeft”, zo vatte oud-aanvaller en 43-voudig international Francisco Kikín Fonseca de situatie eens samen.

Sponsoren
Saucedo is de meest recente gedupeerde, want doordat Juárez en Monarcas het niet eens werden over de voorwaarden, zit hij werkloos thuis en een 35-jarige doelman heeft de aanbiedingen doorgaans niet voor het uitkiezen. En dus dreigt het voetbalpensioen. In het interview met Fox Sports ontkende hij overigens buitensporige eisen te hebben gesteld. Integendeel: hij kreeg een contract onder de neus geduwd en moest tekenen voor lagere voorwaarden. Onderhandelingsruimte was er voor zijn gevoel niet: “Ze zeiden: ‘als je niet tekent, halen we voor jou wel een buitenlander’. Ik besloot om niet te tekenen, hoewel ik besef dat ik door het pact de komende zes maanden waarschijnlijk niet kan voetballen.”

De transfermarkt in Mexico gaat zaterdag dicht. Ondanks dat Saucedo welbeschouwd over een transfervrije status beschikt, moet hij door de voorschriften van het pact binnen een paar dagen een club zien te vinden die tot een akkoord komt met Monarcas, om te voorkomen dat hij maanden niets kan doen. Het pact faciliteert ‘een moderne vorm van slavernij’, zo stelde Claudio Delgadillo González in november 2013: “De Mexicaanse clubs overtreden met dit pact stelselmatig de officiële regelgeving van de FIFA en doen dit enkel voor economisch gewin”, zei de afgevaardigde van de Institutioneel Revolutionaire Partij (PRI). Ze presenteerde als voorzitter van de Arbeidscommissie nieuwe wetgeving om het pact te beteugelen, maar we zijn nu vier jaar verder en er is niets veranderd.

Hoe dat komt, daar komen we later over te spreken, maar eerst gaan we terug naar 2002. Toen werd het herenakkoord namelijk gesloten, op instigatie van clubsponsoren als Televisa (Ámerica), Cemex (Monterrey), Carso (Pachuca en León) en Grupo Caliente (Tijuana). De clubs en sponsoren meenden dat transfervrije spelers veel te hoge financiële eisen konden stellen en met het pact konden die salarissen dus relatief laag worden gehouden. Bovendien konden de clubs de markt beter controleren doordat Mexicanen wel twee kaar zouden nadenken alvorens naar het buitenland te vertrekken. Immers: ook als een speler na een Europees dienstverband terug wil naar Mexico, moet die speler toestemming krijgen van de club waarvoor hij het Noord-Amerikaanse land in eerste instantie voor Europa had verlaten.

Tragikomedie
Daar weet voormalig schaduwspits Cuauhtémoc Blanco alles van. Hij vertrok in 2009 bij Chicago Fire en wilde terug naar Santos Laguna, maar voormalig werkgever América wilde de concurrentie niet versterken en verschafte geen carta de libertad. Men verzocht Blanco om een club te zoeken in de tweede afdeling en dus kwam een van de beste Mexicaanse voetballers ooit, en tevens 122-voudig international, bij Veracruz terecht. Naast Blanco werden ook bekende namen als Omar Bravo, Alan Pulido, Antonio De Nigris en Gerardo Torrado ‘slachtoffer’ van het pact, dat door El Informador in 2015 werd omschreven als ‘het kankergezwel van het Mexicaanse voetbal’.

“Het is een kankergezwel dat niet lijkt te kunnen worden genezen en dat dromen van voetballers verwoest”, zo schreef de krant. Marca sloot zich in soortgelijke strekking bij haar Mexicaanse collega’s aan en omschreef het pact als een ‘tragikomedie die ook wel bekendstaat als het Pacto de Bandoleros', het bandietenpact. “Hoewel het Pacto de Caballeros misschien doet denken aan de titel van een ridderroman, ligt het genre ervan toch dichter bij een tragikomedie. Of nee, eerder bij een regelrecht drama!”, zo viel er in december 2012 te lezen in een opiniestuk van de in Madrid uitgegeven sportkrant.

In de praktijk wikkelen clubs soms zelfs transfers af zonder medeweten van de speler. De voetballer komt er dan in de krant achter waar hij het volgende seizoen wordt gestald. De macht van de clubeigenaren is kortom groot. “Het is een ongeschreven herenakkoord, maar het is een publiek geheim dat deze bestaat en dat deze de clubs bevoordeelt. Zoiets bestaat alleen in Mexico en ik denk ook niet dat dit ooit gaat verdwijnen”, zei Toluca-verdediger Aarón Galindo, negentienvoudig international van Mexico, in april 2013. Ondanks dat het pact al sinds 2002 bestaat en indruist tegen de regelgeving van de FIFA, heeft de situatie in Europa weinig aandacht gekregen en kunnen de clubs in Mexico hun gang blijven gaan.

FIFA
Hoe kan het dat dit pact stand kan houden? Hoe kan het dat de FIFA niet ingrijpt? “De FIFA zegt dat transfervrije voetballers vrij moeten kunnen bewegen, maar is anderzijds het standpunt toegedaan dat voetbalbonden over hun eigen regelgeving gaan”, zo verduidelijkte Marca. En dus blijft het het Mexicaanse voetbal zich in een ‘constante incongruentie’ bevinden. Voormalig FIFA-voorzitter Joseph Blatter werd in 2012 bij een werkbezoek aan Mexico-stad wel geconfronteerd met kritische vragen over het herenakkoord, maar keek alsof hij water zag branden: “Ik ben niet bekend met dit probleem. Als iemand een klacht indient over dit onderwerp, dan gaan we ernaar kijken…”

De Spaanse competitie kende in de zeventiger jaren een vergelijkbaar pact, maar schrapte dat toen de spelers massaal in opstand kwamen. Cuauhtémoc Blanco zou graag zien dat de voetballers in Mexico hetzelfde voor elkaar weten te boksen: “We moeten toe naar een Europees transfersysteem. We moeten blijven strijden om van dit pact af te komen en moeten de spelersvakbond daarvoor goed ondersteunen.” In de praktijk schijnen de Mexicaanse voetballers echter nog altijd angst te hebben hun verhaal te doen, bevreesd als ze zijn voor schorsingen die ze opgelegd zouden kunnen krijgen van hun clubs. Immers: de spelersvakbond is niet onafhankelijk, maar valt onder de vlag van de voetbalbond. De bond die in 2002 samen met de voetbalclubs instemde met het pact en dat nog altijd steunt.

“De spelersvakbond doet goede dingen en zorgt bijvoorbeeld dat achterstallige salarissen worden uitbetaald, maar het is niet goed dat ze afhankelijk zijn van de bond. Dat willen we veranderen en het pact moet stoppen! Alle spelers zouden ergens samen moeten kunnen komen, zonder bang te hoeven zijn om niet meer te worden opgesteld”, zei Rafael Márquez in januari. De 38-jarige oud-verdediger van onder meer Barcelona speelt bij Atlas en bemoeit zich verder nadrukkelijk met de werkzaamheden van de spelersvakbond. En dat is nodig ook, want er zijn maar weinig spelers die durven op te staan tegen de clubeigenaren en die voor elkaar door het vuur gaan, zo constateerde Alberto Bernard al eens.

Gentleman
“De meeste spelers die enige hiërarchie genieten in Mexico maken zich niet zo druk om de belangen van hun collega’s”, zei de journalist van Fox Deportes. En voormalig PSV-middenvelder Andrés Guardado vertelde in april 2015 aan ESPN: “Ook wij voetballers zitten fout. Wij staan toe dat de directeuren ons als marionetten gebruiken en misschien is dát nog wel het grootste probleem in het Mexicaanse voetbal.” Een van de weinige voetballers die het lukte om ondanks de aanwezigheid van het Pacto de Caballeros zijn zin door te drijven, was Gonzalo Pineda.

Deportivo Guadalajara zette de huidige assistent-trainer van de Seattle Sounders in 2008 op de transferlijst en wilde hem naar laagvlieger Atlante sturen, maar de middenvelder zag dat niet zitten en hield voet bij stuk. “Ik had nog een contract en wilde blijven. Ik heb er het beste van gemaakt.” De club besloot Pineda niet te straffen en de international zou dat seizoen toch nog 43 wedstrijden spelen. De krant El Universal stak zijn bewondering voor de speler niet onder stoelen of banken en schreef in 2013: “Pineda groeide uit tot een van de weinige spelers die het lef had om zijn rechten te verdedigen en te respecteren wat hij had getekend. Hij handelde als een gentleman… en dat zonder pact.”