De Europese Jupiler League

30 juli jongstleden mocht PSV voor het eerst sinds december 2008 weer eens ruiken aan de Champions League. Dat het Eindhovense publiek daar hunkerend naar uit had gekeken werd al snel duidelijk: voor het eerst in jaren zat het Philips Stadion tot op de laatste stoel vol voor een Europese wedstrijd. Dit ondanks een speeldatum midden in de zomervakantie en een niet heel bijzonder affiche met het Vlaamse Zulte Waregem als opponent. Toen een ronde later het grote AC Milan op bezoek kwam was het zelfs een kwestie van minuten voordat wederom alle toegangskaarten een koper hadden gevonden. Volgens schattingen had PSV voor deze wedstrijd zeker 100.000 kaarten kunnen slijten aan mensen die de Champions League-hymne nog eens ouderwets door ‘hun’ stadion wilde horen schallen.

Na het tweeluik tegen de nummer drie van Italië zat het Champions League-avontuur van PSV er echter alweer op en mochten de Eindhovenaren voor het vijfde seizoen op rij de Europa League op gaan zoeken. Het resultaat: bij de eerste poulewedstrijd tegen het Bulgaarse Ludogorets bleven een dikke 25.000 van de 36.500 stoelen in het Philips Stadion onbezet. Het mag inmiddels duidelijk zijn: er is steeds minder animo voor de Europa League.

Een dikke twintig geleden was Europees voetbal nog lekker overzichtelijk: je had de Europa Cup I waarin uitsluitend landskampioenen uitkwamen, de Europa Cup II voor bekerwinnaars en de UEFA Cup voor de runners up die net langs de nationale prijzen hadden gegrepen. Als je een Europese beker won dan was je de beste kampioen, de beste bekerwinnaar of de beste subtopper van het continent. Dat was overzichtelijk. Toen ging het vertrouwde systeem echter op de schop. De toernooien om de Europa Cup I, de Europa Cup II en de UEFA Cup verdwenen in respectievelijk 1992, 1999 en 2009, daarvoor in de plaats kwamen de Champions League en de Europa League.

De Champions League werd een schitterend toernooi, waarin plaats was voor de landskampioenen en de subtoppers van de betere voetballanden van ons werelddeel. Dit miljoenenbal leverde veel meer mooie wedstrijden op dan de oude Europa Cup I, de gemiddelde voetballiefhebber kijkt nou eenmaal liever naar de nummers twee en drie van Engeland, Spanje en Duitsland dan naar de kampioenen van Albanië, Wales en IJsland. De UEFA Cup, die omgedoopt werd tot Europa League, werd echter het kind van de rekening. Het werd een willekeurige vergaarbak, een soort Europese Jupiler League die nergens meer voor stond. Wat ben je nou eigenlijk als je dit toernooi wint? Weinig meer dan de kampioen van alle clubs die te slecht waren om de Champions League te bereiken. In deze inmiddels veel te grote en onaantrekkelijke competitie kun je vandaag de dag bovendien clubs tegenkomen die niet eens meer subtoppers genoemd kunnen worden. In de grotere voetballanden is het ontlopen van het rechterrijtje al bijna genoeg voor Europees voetbal.

Ook de politieke ontwikkelingen in de jaren negentig pakten bepaald niet goed uit voor de Europa League. Het uiteenvallen van de Sovjet-Unie en Joegoslavië in 1991 en 1992 droeg enorm bij aan de stortvloed van onbekende Oostblokclubs die de Europa League bepaald niet aantrekkelijker maakten. Een dikke twintig jaar geleden leverden deze twee landen samen negen clubs aan de Europese toernooien. Inmiddels is de Sovjet-Unie opgedeeld in vijftien landen (waarvan er elf bij Europa horen) en Joegoslavië in zes landen, die gezamenlijk recht hebben op maar liefst 71 Europese tickets.

Door alle ontwikkelingen zijn de kwaliteitsverschillen tussen de Champions League en de Europa League immens geworden. De Europese programma’s van Ajax, PSV en AZ zijn veelzeggend. Dit seizoen komt de Amsterdamse landskampioen in de Champions League uit tegen drie aansprekende tegenstanders: Barcelona, AC Milan en Celtic, samen goed voor 22 Europese bekers en 84 landstitels. Intussen moet bekerwinnaar AZ het in de Europa League doen met PAOK Saloniki, Maccabi Haifa en Shakhter Karagandy: een Griekse subtopper en teams uit Israël en Kazakhstan, de nummers 69 en 132 van de FIFA-ranglijst. En vicekampioen PSV krijgt te maken met de Kroatische topclub Dinamo Zabreb, maar ook met Chornomorets Odesa en Ludogorets Razgrad. Mochten deze namen je weinig zeggen dan is dat niet zo vreemd: de eerste speelde drie seizoenen geleden nog in de tweede divisie van de Oekraïne, de laatste kwam acht jaar geleden zelfs nog uit op het vierde niveau van Bulgarije.

De grote clubs nemen de Europa League nauwelijks nog serieus. Je kunt het de èchte grootmachten die het in de weekenden op moeten nemen tegen Manchester United, Bayern München of FC Barcelona ook nauwelijks kwalijk nemen dat ze op een donderdagavond, voor een paar duizend toeschouwers, liever hun reservebank dan hun topspelers af laten rekenen met een Poolse, Roemeense of Noord-Ierse middenmoter.

En dat terwijl er makkelijk enkele maatregelen te bedenken zijn om de Europa League weer een stuk interessanter te maken. Laat de Champions League inkrimpen om zo meer echte toppers in de Europa League te laten komen. Of maak juist de Europa League kleiner, zodat er minder plaats is voor niet aansprekende clubs. Ruil het poulesysteem weer in voor ouderwetse knock-outrondes, dit voorkomt dat clubs (zoals PSV en AZ) nu al weten dat ze voor de winterstop sowieso geen aansprekende Europese tegenstander zullen treffen. Schaf die beschermde statussen af, die het nu bijna onmogelijk maken dat er in de poulefase al echte topwedstrijden te zien zijn. Of verdeel het deelnemersveld in drie regio's: Noordwest-, Zuidwest- en Oost-Europa. Je voorkomt dan te lange reizen waardoor de uitvakken leeg blijven en je bent verzekerd van meer derby's. Na de winterstop kunnen de beste deelnemers van elke regio dan alsnog tegen elkaar uitkomen.

De Europa League kan hoe dan ook niet blijven bestaan in z'n huidige vorm. Anders is het straks ècht een Europese Jupiler League. Met de beloftenelftallen van de grote clubs en steevast een paar duizend man op de tribunes.