De tragiek van Tito

We gaan terug naar het jaar 2001. Barcelona's befaamde jeugdopleiding La Masia heeft ook dit jaar weer genoeg talent in huis. De 'Cadete' B (onder vijftien) bestaat uit veelbelovende talenten met, op dat moment, nog onbekende namen als Gerard Piqué, Cesc Fàbregas en voorin het grootste en tegelijkertijd kleinste talent van allemaal: Lionel Messi. De verzameling van toekomstige wereldsterren, met aan het roer niemand minder dan Francesc "Tito" Vilanova i Bayó, is niet te stoppen en zal herinnerd worden als het beste jeugdteam uit de clubhistorie. Circa een decennium later zijn Tito en maar liefst drie spelers van het voormalige 'mini-dreamteam' met elkaar herenigd. Mooier kan bijna niet, toch?

'De genius in de shadow' werd Vilanova, die vijf jaar lang de rechterhand van Pep Guardiola is geweest, genoemd. Het duo, dat elkaar kende uit hun tijd in La Masia, werd in 2007 gevraagd Barça B onder zijn hoede te nemen. Tito zijn manier van werken als assistent-trainer werd omschreven als 'duidelijk en simpel' en hij zou het respect van de spelers snel winnen. Na een succesjaar met Barça B begonnen Pep en Tito aan de meest succesvolle periode in de clubhistorie, waarin alles werd gewonnen wat er te winnen valt. Guardiola heeft meermaals aangegeven hoe groot de invloed van Vilanova is geweest op de het succes, mede dankzij zijn tactisch inzicht en liefde voor aanvallend en aantrekkelijk voetbal.

Het leek dan ook logisch dat Tito de opvolger werd van Guardiola als hoofdcoach van Barcelona. De continuïteit van het beleid binnen de club zou behouden blijven, aangezien Tito bekend is met de filosofie van de club en de spelers door en door kent. Hier zijn we op een heikel punt aanbeland. Want in hoeverre is continuering van het beleid en het daarmee samengaande succes, dat de afgelopen jaren onder leiding van Guardiola is geboekt, mogelijk? Want laten we eerlijk zijn, het winnen van zestien prijzen in vier jaar is haast onmogelijk te evenaren. Toch was het verwachtingspatroon, ondanks het feit dat iedereen wist dat het volhouden van het onwaarschijnlijk hoge niveau dat de laatste jaren gehaald werd haast onmogelijk zou zijn, weer torenhoog. Kunnen we, nu Tito’s eerste seizoen ten einde loopt, al concluderen dat deze torenhoge verwachtingen zijn waargemaakt?

Ten eerste is het duidelijk dat Tito qua charisma en uitstraling onderdoet voor zijn voorganger. Dat is geen schande, want de vastberadenheid en het vertrouwen dat Pep uitstraalde is voor weinigen weggelegd. Tito heeft dan ook meer weg van een gewone, ietwat saaie kantoormedewerker, die braaf om half zes aan tafel schuift. Een serieuze blik, weinig emoties en een afkeer van de media-aandacht kenmerken de 44-jarige geboren Catalaan, die toch meer weg heeft van een geboren assistent dan van een hoofdtrainer. Een gevoel van medelijden (dat ik nu eenmaal bij sommige mensen heb) maakt zich van mij meester, wanneer ik hem langs de zijlijn zie staan. Een tragische man, denk ik dan (wat wellicht met zijn privésituatie te maken zou kunnen hebben). De technische staf van Barcelona is er qua uitstraling absoluut op achteruit gegaan, ten opzichte van de afgelopen 4 jaar.

Een belangrijk aspect van het 'Guardiola-tijdperk' was, naast het welbekende tiki-taka voetbal, de pressie. Nog nooit was er een team geweest dat zo gedisciplineerd en constant de tegenstander onder druk zette als het team van Pep. Al op de helft van de tegenstander werd er gejaagd en vaak was de bal binnen luttele seconden weer in het bezit van de Blaugrana's. Als we Pep zijn woorden mogen geloven is deze tactische meesterzet voor een belangrijk deel te danken geweest aan zijn assistent Vilanova. Het is echter zeer opvallend dat, sinds Vilanova zelf aan het roer staat als hoofdcoach, deze pressie compleet verdwenen is (met de eerste 60 minuten in de return tegen AC Milan als uitzondering). De grote hoeveelheid balbezit is er nog steeds maar dat is niet de verdienste van het vroege druk zetten. Waar in de tijd van Guardiola de bal snel van de tegenpartij werd afgepakt, is het nu het geval dat de tegenstander de bal doodleuk inlevert, in de wetenschap dat zij met een gevaarlijke counter dwars door de verdediging van Barça heen zullen snijden. Geef hen maar eens ongelijk. Op een of andere manier is de ploeg niet in staat om datgene op te brengen wat nodig is om te tegenstander vast te zetten, hetgeen een aantal jaar geleden nog wel lukte. Feit is dat Vilanova er vooralsnog niet in slaagt de kenmerkende Barcelona-stijl te handhaven. Dat is hem, hoe je het wendt of keert, aan te rekenen. Een coach is namelijk verantwoordelijk voor de tactiek en speelwijze. In het volgende seizoen zal Vilanova óf alle zeilen moeten bijzetten om de speelwijze van voorheen terug in het elftal te krijgen, óf een nieuw systeem moeten bedenken.

Ongetwijfeld speelt zijn gezondheidssituatie een belangrijke rol in het geheel. Ik wil in deze CE echter proberen niet al te veel nadruk daarop te leggen, hoewel ik, net als ieder ander, de gezondheid van Tito uiteraard als een prioriteit beschouw. Desalniettemin tracht ik helder een helder en compleet beeld te schetsen van mijn visie op de huidige situatie bij Barça. Deze situatie is naar mijn mening uiterst ingewikkeld. Sandro Rosell, president van de club, zei gedurende dit seizoen: ‘’De directie staat achter Tito en we wachten op hem zolang als nodig is’’. Het seizoen gezien wordt als een succes wanneer Tito volledig hersteld is, ook al kost ons dat alle titels’’. Dit is mijns inziens een prachtig gebaar van de club, omdat voor een club als Barcelona het niet winnen van titels normaal gesproken gelijk staat aan een mislukking.

Het mag een prestatie van formaat genoemd worden dat Barcelona, ondanks de benarde situatie waarin zowel Vilanova als de club terecht zijn gekomen (de selectie moest het namelijk een aantal maanden stellen zonder hun oefenmeester), met vlag en wimpel kampioen van Spanje is geworden. Ondanks het winnen van het kampioenschap is het moeilijk in te schatten waar Barça nu werkelijk staat. Na een seizoen van uitersten, dat werd begonnen met de beste start ooit in de clubhistorie, met een selectie die een groot deel van het seizoen werd geleid door een video-analist en waarin een historische 7-0 nederlaag werd geleden, is niet met zekerheid te zeggen hoe sterk (of hoe zwak) het elftal daadwerkelijk is. De directie zal dan ook serieus moeten gaan nadenken over de toekomst. Met de komst van Neymar da Silva Santos Júnior wordt in ieder geval een signaal afgegeven en lijkt het erop dat de club van plan is van koers te wijzigen. Wanneer de omstandigheden het toelaten, zal dit gebeuren met de huidige kapitein. En waarom ook niet? Ondanks zijn gebrek aan uitstraling denk ik dat Tito, dankzij zijn fenomenale voetbalinzicht en kennis van zowel spelers als filosofie van de club (kennis die geen enkele andere coach paraat heeft), in staat is zijn team naar een hoger niveau te tillen. Of dat niveau echter hoog genoeg zal zijn om de torenhoge verwachtingen waar te maken zullen we pas weten wanneer Tito een échte kans heeft gehad zich te bewijzen. Benvingut, Tito!