Brave Hearts

Nog een keer, lang na deze gebeurtenissen, is Neil terug geweest naar de velden van Contalmaison op zoek naar herinneringen. Hij zag slechts hoe de wind een zee van korenhalmen in zachte golvende bewegingen heen en weer wiegde. Op de groene heuvels vochten alleen schaduw en zonnestralen om terrein. Bijen en vlinders voedden zich gezamenlijk met de verse nectar van de kleurige zomerbloemen. In niets kon deze paradijselijke blik over de velden doen denken aan een dodenvallei. Maar wie diep in de grote grijze ogen van deze eenvoudige man zal kijken, ziet het vreselijke verhaal dat in 1914 ergens ver weg in Schotland begon.

‘’Wat had hij nu eigenlijk helemaal gezien in zijn leven behalve elke hoek en iedere steeg van Edinburgh.’’ Met zijn zwarte vingers wreef Neil nog eens langs de stalen machine. ‘’Ja hij was een keer naar Oom Thomas in Newcastle geweest sinds die daar werk had gevonden in de havens, maar verder was hij nooit gekomen.’’ Hij bedacht zich dat hij überhaupt niet meer op reis was geweest sinds hij zes dagen per week als monteur in de textielfabriek werkte. Als hij zaterdag gebroken uit zijn werk kwam ging hij altijd naar Hearts, zondag volgde de kerkgang en maandag stond hij al weer voor een nieuwe en lange werkweek, die altijd weer te snel begon. Tynecastle Stadium was eigenlijk de enige buitengewone plaats waar hij in zijn grijze leven kwam. Met die sombere gedachten ging hij verder met zijn bezigheden.

Het ging niet zozeer over voetbal op die woensdag in november 1914 terwijl daar alle reden toe was. Het waren mooie tijden voor de club met een naam die je alleen in Schotland kunt tegenkomen. Heart of Midlothian zwierde over de velden met het mooiste voetbal van heel Brittannië en stond fier bovenaan in de Schotse League. Het protestantse gedeelte van Edinburgh trok een lange neus naar de roomse stadsrivaal Hibernian en genoot met volle teugen van het succes. Maar nu had de duistere wolk van de Grote Oorlog (WO I) ook het Schotse voetbal bedekt. McCrae, een zekere plaatselijke politicus en hoedenmaker, voelde zich verplicht om ‘’de goede zaak’’ te dienen en opende de inschrijving voor een te vormen bataljon dat kon dienen in de strijd. Na een week had McCrae eindelijk de eerste aanmeldingen: het waren 11 spelers van Hearts die zich de kritiek hadden aangetrokken dat voetballers niet schouder aan schouder stonden met al die jongemannen die vochten in de loopgraven op het vasteland van Europa.

Nog diezelfde middag meldt een zekere Neil Grayson zich aan. Binnen enkele dagen na de intekening van de spelers van Hearts heeft McCrae 1.347 aanmeldingen bestaand uit meer dan 500 fans van Hearts, 150 fans van stadsrivaal Hibernian en allerlei lokale sporters en voetbalfans uit de omgeving van Edinburgh. Hieruit zou het legendarische Bataljon van McCrae ontstaan, The Royal 16th Scots, dat voor altijd met Heart of Midlothian verbonden zal zijn. Neil geniet als nooit te voren, voetbalhelden worden strijdmakkers en de vete tussen de stadsrivalen van Edinburgh wordt hier vergeten. Trots en littekens zullen later volgen zoals op die ene verschrikkelijke dag in Noord-Frankrijk.

Het krijsen, gillen en kermen is even aanhoudend en oorverdovend als het gefluit en gedonder van de bommen en mortieren. Eentonig en massaal als regendruppels van een nooit ophoudende stortbui slaat het geweervuur de maat in een surrealistische werkelijkheid. De hel op aarde bestaat. Het is 1 juli 1916, de opening van het grote zomeroffensief van generaal Haig om door de Duitse linies heen te breken. Deze dag wordt een gruwelijke slachting voor het Britse leger (The Blackest Day), met 20.000 doden en dubbel zoveel gewonden.

Die dag vecht het Bataljon van McCrae een heroïsche strijd. Vastberaden, doortastend en met leeuwenmoed slaan zij zich door de verdedigingsmuur heen en rukken op, het vijandelijke gebied in. Daar, diep weggestopt in het Franse heuvelland van het département de la Somme, niet ver van de Belgische grens, bevindt zich een gehucht met de naam Contalmaison. Niet eerder zijn geallieerden tot zo diep achter de vijandelijke linies doorgedrongen als het bataljon van McCrae met de sportmannen uit Edinburgh. Hier, ver in vijandelijk gebied liggen Duitse kazematten op hen te wachten. Mitrailleurnesten, met blinkende MG08’s, bestrijken het dal vanuit de versterkte muren van de paar huizen die het dorp telt.

Glashelder staat het Neil voor de geest en in zijn hoofd speelt het duivelse theater zich opnieuw af met de pijn van de gewonden, het bidden van de stervenden, het geschreeuw van de verlatenen en de dromerige blik in de ogen van de doden. De zintuigen die op weerzinwekkende wijze worden gemarteld. De reuk van bloed die zich mengt met geur van schroeiend vuur, de dichte deken van kruitdampen die deze julidag tot een voorportaal van het dodenrijk lijken te maken en het kloppende bloed tussen zijn slapen. Vrijwillig waren ze gekomen en boden ze zich aan om te sterven. De dood koos wie hij wilde. 229 doden en 347 gewonden is het offer dat de aanval op Contalmaison kost. Hearts-spelers als Ernie Ellis, Henry Wattie en Duncan Currie laten die dag het leven en ook James Boyd, John Allan, Tom Gracie en Jimmy Speedie zullen levenloos achterblijven.

Nog lang heeft Neil zijn vaste plek in Tynecastle Stadium ingenomen. Altijd dezelfde stoel, twee plaatsen naast de trap en met een knoest bovenaan de rugleuning. Niet vaak heeft hij nog over de oorlog gesproken. Hij genoot slechts van geur van regen, gemaaid gras of een simpel glas bier. Veel meer dan in de velden van Contalmaison voelde hij op Tynecastle de kameraadschap en verbondenheid met zijn verloren strijdmakkers. Zijn oude baan als monteur in de textielfabriek kreeg hij terug en bleef daar tot zijn dood. Elke zaterdag als de bal rolde was Neil daar, even bedaard als hij vroeger uitbundig was geweest. Velen zaten daar als Neil, in een verbondenheid met de club die dieper gaat dan voetbal en niet in woorden valt uit te drukken. Met dank aan de helden van de 1914th-1915th squad.