De grootste derby van Brazilië: voor eeuwig in elkaars achtertuin

Derby’s. Zodra het nieuwe competitieprogramma gepubliceerd wordt omcirkelen fans met een rode stift de datum waarop zijn of haar club de aartsrivaal treft in een wedstrijd die om meer gaat dan alleen winst. Aan derby’s zitten vaak veel diepere verhalen vastgeplakt dan de verhalen die zich op het voetbalveld hebben afgespeeld. De komende periode duikt Voetbalzone wekelijks in verschillende voetbalderby’s en de achtergrond hiervan.

Door Jasper Keuper

Brazilië, een land dat voetbal consumeert als geen ander en bol staat van de voetbalderby's, is het strijdtoneel van deze week. Fla-Flu is de derby tussen Flamengo en Fluminense, Grenal de derby tussen Grêmio en Internacional, maar dit weekend staat de Paulista Derby op het programma. De grootste derby van de Braziliaanse miljoenenstad São Paulo tussen Palmeiras en Corinthians. Voetbalzone duikt in de diepgewortelde haat tussen de stadgenoten. Zondagavond om 22:00 uur barst de strijd weer los voor de 379ste Paulista Derby.

Oorsprong

São Paulo, de thuisbasis van beide Braziliaanse grootmachten, dient eigenlijk geen introductie te krijgen. De metropool staat op plaats twintig van de grootste steden ter wereld en is de dichtstbevolkte stad van Brazilië. Het is de hoofdstad van de gelijknamige regio en verzot op sport. Voetbal wordt hier intens gevolgd, maar doordat het ook de geboorteplaats was van de legendarische coureur Ayrton Senna hebben de inwoners ook een grote liefde voor Formule 1.

Naast Palmeiras en Corinthians speelt ook São Paulo op het hoogste niveau van Brazilië. Het is een bruisende stad en de financiële hoofdstad van het land. Daarnaast heeft de metropool de beste economie van heel Latijns-Amerika. Een stad met veel criminaliteit en achterstallige favela’s waar de beste pleintjesvoetballers worden geboren. De bewoners van São Paulo worden Paulistanos genoemd. Vandaar ook de naam voor de derby. De stad is verdeeld over 32 verschillende stadsdelen.

Het stadion van Palmeiras, het Allianz Parque, is gesitueerd in de wijk Perdizes. Tegenwoordig een buurt van welvaart, maar vroeger een van de vele arme wijken van São Paulo. Rivaal Corinthians speelt haar thuiswedstrijden in het district Tatuapé. Ook een welvarende wijk die onder andere de grootste wolkenkrabber van São Paulo huisvest en een plaatselijk voetbalmuseum heeft. Een echte aanrader voor iedere voetballiefhebber. Het museum is gebouwd in een van de meest iconische voetbalstadions van Brazilië: Pacaembu. São Paulo, Corinthians, Palmeiras en Santos, dat wel onder de staat São Paulo valt, maar niet in de stad ligt, gebruiken dit stadion ook wanneer het eigen stadion voor concerten wordt gebruikt. De afstand tussen het stadion van Palmeiras en de thuisbasis van Corinthians, het Nea Química Arena, is slechts 25 kilometer.

De Clubs

Sport Club Corinthians Paulista, zoals de volledige naam luidt, ziet als eerste van de twee clubs het levenslicht. In die tijd schieten de Braziliaanse voetbalclubs als paddenstoelen uit de grond, maar het is met name een sport voor de elite. Op 1 september 1910 werd Time do Povo, oftewel 'de club voor de mensen', zoals de club liefkozend genoemd wordt door de supporters, opgericht door vijf arme arbeiders als verzet tegen de rijkelui. Een club voor de mensen. Vijf spoorwegarbeiders uit de wijk Bom Retiro komen samen en richten nog diezelfde dag de club Corinthians op. In Rua dos Imigrantes, oftewel de Straat van Immigranten. De naam Corinthians is een verwijzing naar een oude Londense club met dezelfde naam die in 1939 failliet werd verklaard. De ploeg speelt, zoals gezegd, in de Neo Química Arena.

Met plaats voor ruim 47.000 toeschouwers was het een van de grotere stadions die in 2014 werden gebruikt op het wereldkampioenschap. Echter is het grootste bezoekersaantal niet door de fans van Corinthians neergezet. In 2014 werd de halve finale tussen Nederland en Argentinië gespeeld in het stadion en voor het WK was ruimte gemaakt voor zo’n twintigduizend toeschouwers meer. De wedstrijd werd bekeken door ruim 63.000 toeschouwers. In 1980 waren er plannen om een enorm stadion van een duizelingwekkende capaciteit van 200.000 te bouwen, maar ondanks dat er een akkoord werd gegeven door toenmalig burgemeester Olavo Setúbal kwamen de plannen door geld tekort nooit van de grond.

Timão heeft drie grote rivalen, waarvan Palmeiras de grootste is. Daarnaast spelen ze de Clássico Majestoso tegen stadgenoot São Paulo en de Clássico Alvinegro tegen Santos. Twee van de meest succesvolle clubs uit het land. Mede dankzij de vele successen die Corinthians heeft geboekt wordt geschat dat de club een supportersschare van zo’n dertig miljoen heeft. De club is daarnaast een vaste klant in de Campeonato Brasileiro Série A, of kortweg Série A.

De ploeg komt daarnaast ook uit in een regionaal kampioenschap tussen de clubs in en rondom São Paulo. Met zeven landstitels, waarvan de laatste in 2017, drie Copa do Brasil bekers, een Supercopa de Brasil en dertig regionale kampioenschappen mag Corinthians met recht een van de succesvolste clubs van het voetbalgekke land genoemd worden. De eerste wedstrijd die Corinthians speelde, op 10 september 1910, eindigde in mineur. Tegen amateurploeg União da Lapa werd met 1-0 verloren.

Op 14 februari schoot Luis Fabi zich voor eeuwig in de geschiedenisboeken als eerste doelpuntenmaker van Corinthians. Naast de nationale prijzen heeft Corinthians ook wat internationale prijzen in haar prijzenkast pronken. De club won in 2000 de eerste finale van de wereldbeker voor clubteams door Vasco da Gama te verslaan (4-3 na penalty's). In 2012 deed Timão, een andere bijnaam van Corinthians genaamd the Great Team, dit kunstje opnieuw door in Yokohama Champions League-winnaar Chelsea met 1-0 te verslaan.

De club kwalificeerde zich voor de wereldbeker door voor het eerst in de clubhistorie de Copa Libertadores te winnen ten koste van Boca Juniors. Over twee wedstrijden werd Boca Juniors met 3-1 dwarsgezeten. Corinthians kent niet alleen hoogtepunten, maar ook dieptepunten. Zo degradeerde de ploeg in 2007, slechts vijf jaar dus voor dat de ploeg Chelsea zou verslaan, naar de Série B. Na een 1-1 gelijkspel tegen Grêmio viel het doek voor Timão.

In 2009 promoveerde Corinthians terug naar de topcompetitie van het Braziliaanse voetbal. De ploeg versterkte zich direct met voormalig PSV’er en Braziliaans legende Ronaldo Nazário. Met Ronaldo in de ploeg won Corinthians dat jaar direct het regionale kampioenschap en de Copa do Brasil. Na een pijnlijke uitschakeling tegen het nietige Deportes Tolima uit Colombia in de Copa Libertadores hing Ronaldo zijn voetbalschoenen aan de wilgen. De wereldkampioen werd vervangen door een andere smaakmaker, Adriano.

Het lijstje aan spelers die voor Corinthians hebben gespeeld puilt bijna uit. Naast Adriano en Ronaldo speelden onder anderen Javier Mascherano, Carlos Tévez, voormalig Barcelona-middenvelder Paulinho, de Braziliaanse legendes Garrincha, Rivelino, Roberto Carlos, Dunga, Dida, de speler met een van de mooiste voetbalnamen Vágner Love kwam in twee verschillende periodes uit voor Corinthians en het vergeten toptalent Alexandre Pato. Ook voormalig Feyenoorder Colin Kazim-Richards en ex-PSV’ers Cássio Ramos en Vampeta droegen het iconische en herkenbare zwart-witte tenue van Timão. Het shirt is overigens niet altijd zwart-wit geweest.

De fans van Corinthians staan bekend als een van de meest trouwe van het Zuid-Amerikaanse continent. In 1976 maakten zeventigduizend uitsupporters de reis van São Paulo naar Rio de Janeiro voor de uitwedstrijd bij Fluminense. De supporters worden in de volksmond ook wel Fiel genoemd. Dit staat voor de Trouwelingen. Ook zijn de supporters van Corinthians traditioneel carnaval-liefhebbers.

Palmeiras

Vier jaar na de oprichting van Corinthians besluiten Italiaanse migranten het heft in eigen handen te nemen en een club op te richten. De vereniging start onder de naam Palestra Italia. Een duidelijke verwijzing naar de herkomst van de oprichters. Deze naam blijft tot 1942 onberoerd, maar nadat de Brazilianen zich aansluiten bij de geallieerden in de Tweede Wereldoorlog, en daarmee dus strijden tegen Italië, wordt de naam veranderd in Sociedade Esportiva Palmeiras. Dit ondanks dat de president Getúlio Vargas zich meermaals positief opstelde richting de Duitsers en Italianen. Duitsland en Italië pikten dit niet en maakten de club een vijand van de staat.

De immigranten uit Duitsland en Italië ondervonden veel hinder en dat zorgde ervoor dat de overheid de club verplichtte om van naam te wisselen. Ondanks de naamsverandering blijft de club in de ogen van een boel Brazilianen gezien worden als landverrader. Totdat in 1942 de spelers van Palmeiras bij de openingswedstrijd van het kampioenschap het veld opkwamen met de vlag van Brazilië.

In 1916, wanneer de club dus nog zijn oude naam draagt, speelt het zijn eerste officiële wedstrijd. Het jaar daarna volgt de eerste ontmoeting met de rivaal Corinthians in de regionale competitie. Verdeeld over twee wedstrijden laat Palmeiras geen spaan heel van de oudere stadsgenoot (6-1). Het vormt nog altijd de basis van de rivaliteit.

Palmeiras kent een diverse clubhistorie. Het heeft meer tegenslag gekend dan Corinthians, maar minstens net zoveel successen. Palmeiras heeft twaalf keer de Série A gewonnen, twee daarvan in 2022 en 2023. Daarnaast schreef het vier keer de Copa do Brasil op zijn naam, in 2023 legde de club ook beslag op hun eerste Supercopa do Brasil en ook de regionale Campeonato Paulista werd 26 keer door Palmeiras gepakt. Ook op internationaal vlak heeft Palmeiras het nodige zilverwerk. De Copa Libertadores werd in zowel 1999, 2020 en 2021 gepakt door respectievelijk het Colombiaanse Deportivo Cali (4-3 na penalty’s), Santos (1-0) en Flamengo (2-1) te verslaan. Palmeiras kenmerkt zich daarnaast als een van de weinige huidige Braziliaanse clubs die niet in financieel zwaar weer verkeert.

Vier bijnamen worden vaak aangehaald wanneer men in Brazilië over de topclub praat. Porco, wat staat voor varken en ook als geuzennaam wordt gebruikt door Corinthians. Verder staat de Braziliaanse grootmacht ook bekend om de bijnamen Verdão, ook wel Big Green en Alviverde wat op zijn beurt staat voor groen-witten.

Naast Corinthians kan ook Palmeiras met trots kijken naar welke grootheden en talenten het groen-witte tenue hebben gedragen. Namen van bijvoorbeeld de wereldkampioenen Cafú, Rivaldo en Roberto Carlos. Maar ook de huidige Arsenal-spits Gabriel Jesus, de spijkerharde Felipe Melo en Yerry Mina hebben de club gediend.

De grootste supportersgroep van Palmeiras heet Mancha Verde. De supporters reizen in grote getale af naar uitwedstrijden en staan bekend om het gebruik van groene flares. De derby wordt niet alleen gespeeld op het veld, maar ook op de tribunes. Beide supportersgroepen zijn iedere wedstrijd gedreven om te laten zien dat zij de beste van Brazilië zijn.

De derby

Zoals geschreven staat dit weekend de 379ste Paulista derby op het programma. De onderlinge resultaten laten zien dat historisch gezien het kwaliteitsverschil nihil is. Zo wist Palmeiras 134 keer te zegevieren, terwijl Corinthians 129 keer als winnaar van het veld wist te stappen. De overige 115 wedstrijden eindigden in een gelijkspel. De laatste wedstrijd tussen beide ploegen vond plaats op 3 september 2023, toen de supporters in het stadion van Corinthians werden getrakteerd op een doelpuntloos gelijkspel. Wanneer de teams elkaar treffen, lijkt alles buiten de wedstrijd stil te staan.

Winnen in dit duel is belangrijker dan het winnen van het kampioenschap. Ondanks dat de onderlinge resultaten elkaar nauwelijks een duimbreed toegeven is Palmeiras de club die het vaakst met ruime cijfers wint. De twee grootste overwinningen staan op naam van Palmeiras waardoor de fans altijd hierop kunnen teren. In 1933 won Verdão met 8-0 van Time de Povo en in 1948 werd het 6-0. Ondanks dat de wedstrijd in 1933 door een enorme generatie supporters niet bewust is meegemaakt is het een van de vele stokken die worden gebruikt om de rivaal mee te slaan.

Pensam que lá fora ninguém dá bola? "@AntiqueFootball: 81 years ago, Palmeiras humiliated Corinthians 8-0 http://t.co/26E1ZPaCoN"

— Anything Palmeiras (@AnyPalmeiras) November 3, 2014

De gehele week worden door de supporters over en weer speldenprikken uitgedeeld. Zo leggen Corinthians-fans op de dag van de derby vaak een varken aan een spit, een verwijzing naar de bijnaam van Palmeiras. De derby bestaat al dik honderd jaar. In 1917 vond de eerste wedstrijd tussen beiden plaats en het relatief nieuwe Palmeiras stootte Corinthians van de troon door met 3-0 de aartsrivaal omver te blazen. Doordat Palmeiras en Corinthians vaak om de prijzen spelen, zijn de confrontaties van nog groter belang. Ook de Campeonato Paulista speelt daar een grote rol in. De regionale competitie zorgt ervoor dat ontmoetingen tussen beide clubs nog frequenter zijn. En aangezien beide ploegen historisch gezien om prijzen spelen betekenen dit vaak wedstrijden met een extra lading.

Zoals een echte derby betaamd is de druk op spelers gigantisch, waardoor het echte goede voetbal vaak uitblijft, wel kleurt de derby vaak rood door de vele grove charges, opstootjes en onsportiviteiten op het veld.

Sinds 2010 hebben Palmeiras en Corinthians elkaar 46 keer ontmoet. Daarin was Corinthians met zestien winsten het vaakst de gelukkige. Palmeiras, dat juist de laatste jaren meer wint, staat op veertien winsten, terwijl de overige zestien wedstrijden eindigden in een puntendeling. De grootste overwinning in deze periode werd opnieuw door Palmeiras geboekt. In januari 2021 won Verdão met 4-0, mede dankzij twee goals van voormalig Shakhtar Donetsk en AC Milan-aanvaller Luiz Adriano.

Op 12 december 1974 werd het stadion massaal bezocht door de supporters van Palmeiras en Corinthians. Destijds kwamen 120.000 toeschouwers naar de wedstrijd, nog altijd het hoogste bezoekersaantal ooit. De ruim honderdduizend supporters zagen Palmeiras een 1-0 overwinning boeken.

De derby kent echter ook pikzwarte bladzijden. Buiten de stadions is er veel onrust, zijn er veel knokpartijen en rellen tussen beide supportersgroepen en het politiekorps. Wanneer deze wedstrijd op het programma staat laat de mooie, maar gevaarlijke metropool zich vaak van zijn slechtste kant zien. Zo werd in 2012 een 21-jarige supporter van Palmeiras van het leven beroofd toen hij door een fan van Corinthians werd neergeschoten. Veel gangleden uit de favela’s zijn verwant aan een van de twee clubs en hierdoor is het helaas vrij gebruikelijk dat het, toch al hoge moordcijfer, in de miljoenenstad drastisch verergert.

Het heden

Op 7 december 2023 kroonde Palmeiras zich voor twaalfde keer tot landskampioen. Een 1-1 gelijkspel tegen Cruzeiro was destijds genoeg voor Verdão om Grêmio onder zich te houden. Voor Corinthians was het een Série A seizoen om snel te vergeten. De club eindigde slechts op de dertiende plaats, zeven punten meer dan degradant Santos, en liep daardoor internationaal voetbal mis.

Ze kwamen één punt tekort om Cuiaba van plaats twaalf te stoten, wat de club recht had gegeven om mee te doen aan de Copa Sudamericana. De wedstrijd die deze zondag op het programma staat, gaat om de regionale competitie Paulista A1. De opzet van deze competitie is wat ongebruikelijk, dus in een korte uitleg. Zestien teams worden eerlijk verdeeld over vier groepen. Elk team speelt één keer tegen de twaalf andere teams uit de overige drie poules. Als ieder team twaalf wedstrijden heeft gespeeld, gaan de beste twee clubs door naar de knock-out ronde.

Palmeiras kent een prima seizoen in de Paulista A1. Ze zitten in groep B met Ponte Preta, Agua Santa en Guarani en staan na zeven wedstrijden soeverein aan kop van de groep. Vijf wedstrijden werden gewonnen en twee keer moest de club genoegen nemen met een gelijkspel. Corinthians komt uit in groep C en kent niet zo’n goed seizoen. De club staat vierde met negen punten uit acht wedstrijden. Corinthians zit in een groep samen met Red Bull Bragantino, Inter de Limeira en Mirassol. De wedstrijd lijkt op voorhand dus een prooi voor Palmeiras, maar deze wedstrijden staan altijd op zichzelf.

De selecties van beide ploegen herbergen een paar bekende namen. Palmeiras heeft de beschikking tot een paar echte toptalenten. Zo staat in de spits het zeventienjarige toptalent Endrick. De Braziliaan speelde 31 wedstrijden in de Série A en wist daarin elf keer het net te vinden. In juli 2024 volgt hij het voorbeeld van Vinícius Junior en Rodrygo door naar Real Madrid te verkassen. Die deal is al beklonken. de Koninklijke had maar liefst 42 miljoen over voor de jongeling. Ook de zestienjarige Estevão wordt een grote toekomst toegedicht in zijn thuisland. Zestienvoudig international Weverton is de doelman van Verdão. In de winter wist de club zich daarnaast voor een jaar te versterken met Almería-middenvelder Lázaro.

Bij Corinthians is voormalig PSV’er Cássio Ramos nog altijd van de partij. De inmiddels 36-jarige doelman kwam tussen 2009 en 2011 uit op de Nederlandse velden bij PSV en op huurbasis bij Sparta Rotterdam. Na zijn vertrek bij de Eindhovenaren nestelde de doelman zich bij Corinthians en daar voelt de doelman zich als een vis in het water. De doelman heeft bijna zeshonderd wedstrijden achter zijn naam staan voor Time de Povo. Ook voormalig Willem II’er Diego Palacios, voormalig Barcelona-middenvelder Paulinho en ex-PSV’er Fagner komen uit in het zwart-witte tricot.