Het Jan van Beveren Genootschap

Hij wordt vandaag, 5 maart, alweer 56 jaar. Waar blijft de tijd. Jan van Beveren, de beste keeper aller tijden, viert zijn verjaardag in Dallas, Texas, te zamen met vrouw Toosje en zijn zoons Roger en Raymond. Vanaf deze plaats gaat een welgemeende felicitatie uit naar de wonderkeeper van weleer die sedert jaar en dag zijn tijd voornamelijk besteedt aan het verzamelen en verhandelen van postzegels.

Als je een kijkje neemt op de website van de IFFHS (de International Federation of Football History en Statics, een vooraanstaande organisatie als het gaat om de geschiedschrijving over voetbal) dan word je weer eens kiezelhard met de neus op de feiten gedrukt. Jan van Beveren is niemand in het wereldvoetbal. Er wordt een lijst gepubliceerd met de beste keepers van de 20e eeuw. De eerste 47 namen staan erop. Een aantal genoemden: Sadok Attouga (Tunesië), Nasser Hejazi (Iran), de clowneske José René Higuita (Colombia), Joseph Antoine Bell (Kameroen), het Mexicaanse circusnummer Jorge Campos en, Godbetere, Mohammed Al-Deayea, de grabbelaar uit Saoedi Arabië die werkelijk totaal niet kan keepen. Hans van Breukelen staat 37e, Edwin van der Sar 29e. Dan scroll je naar de top 10 en verwacht Jan van Beveren daar aan te treffen. Tevergeefs. Hij staat niet in de lijst. Jan van Beveren behoort, volgens de opinie van hen die zich kenner noemen, niet tot de 47 beste keepers van de vorige eeuw.

Jan van Beveren speelde nooit een WK, nooit een EK.

Tijdens de kwalificatieronde voor het WK 1970 in Mexico zit Nederland in een zware poule (het sterke Bulgarije, Polen) maar desalniettemin heeft het een goede kans. Nederland beschikt immers met Ajax (Europa-Cupfinalist in 1969) en Feyenoord (Europa-Cupwinnaar 1970) over ijzersterke clubteams. Rinus Israël, Wim van Hanegem, Johan Cruijff en Piet Keizer behoren wereldwijd bij de beste spelers. Wim Suurbier, Jan Mulder, Wim Jansen en Willy van der Kuylen zijn voortreffelijke voetballers. De piepjonge Sparta-keeper Jan van Beveren vindt zo langzaamaan aansluiting bij de grote keepers der aarde. Geen enkele reden om te veronderstellen dat Nederland geen grote kans zou maken om de eindronde te halen, sterker nog: het mag zelfs tot de kanshebbers worden gerekend voor een eervolle positie op het eindtoernooi. Helaas vinden enkele vedetten het Nederlands elftal maar een bijzaak. Vooral Johan Cruijff, de allesbepalende factor, gooit er opzichtig met de pet naar. Voor de belangrijke oefeninterland tegen Tsjechoslowakije (Nederland speelt de maand erop thuis tegen Polen!) zeggen de Ajacieden massaal af. Er is weer eens een financieel akkefietje. Voor de beslissende thuiswedstrijd tegen de Bulgaren (als Nederland wint gaat het waarschijnlijk naar het WK!) zegt Cruijff wederom af: zijn vrouw heeft net een schoenenwinkeltje geopend en het echtpaar gaat naar Italië om inkopen te doen. Gevolg van alle gedoe is dat het tegen de Bulgaren 1-1 wordt, Nederland uiteindelijk twee punten te kort komt en niet naar Mexico gaat. Voor het EK 1972 speelt Johan Cruijff de belangrijkste wedstrijden opnieuw niet; privé-belangen gaan weer voor. Een gevoelige aderlating die Nederland in de sterke poule met Oost-Duitsland en Joegoslavië niet kan hebben. De Joegoslaven gaan door. De hyperambitieuze Jan van Beveren vist weer achter het net.

Vier jaar later heeft iedereen eindelijk in de gaten waarom het gaat: de laatste kans van een unieke generatie om ook op het hoogste platvorm iets voor te stellen. Nederland zit in een poule met België en speelt op de Bosuil, alias de Hel van Deurne, moeizaam 0-0. Van Hanegem en Neeskens houden Oranje in evenwicht en Jan van Beveren keept ijzersterk. Daarbij komt dat de Belgische tank Jean Thissen de paal teistert met een donderend schot. Voor de return is Van Beveren geblesseerd. Met Piet Schrijvers tussen de palen haalt Nederland een zwaar bevochten 0-0 binnen, vooral ook omdat de Russische scheidsrechter Kazakov enkele minuten voor tijd een glashelder doelpunt van de Belg Jan Verheijen afkeurt. Nederland gaat naar het WK in West-Duitsland. Jan van Beveren gaat niet mee. Hij heeft zich drie liesoperaties laten welgevallen en heeft gewerkt als een bezetene om fit te raken. Dat gaat lukken, maar dan verplicht coach Rinus Michels de keeper om voortijdig een volstrekt onbeduidend oefenwedstrijdje tegen Hamburger SV mee te spelen. Er zijn nog ruim drie weken te gaan voor de eerste wedstrijd tegen Uruguay, maar als Van Beveren niet speelt dan is zijn selectie verkeken. Gevolg is dat Van Beveren andermaal volledig buiten zijn schuld een eindtoernooi aan zijn neus voorbij ziet gaan. Jan Jongbloed keept een behoorlijk WK maar laat in de finale steken vallen. De vraag of Nederland mét Van Beveren op doel wél wereldkampioen zou zijn geworden valt nooit definitief te op te helderen, maar de vraag stellen lijkt zo ongeveer gelijk te staan aan hem beantwoorden. In gedachten heb ik hem talloze malen flitsend zien reageren op de schuiver van Gerd Müller en ook zag ik hem regelmatig de goede hoek kiezen bij Breitner’s strafschop.

In oktober 1975 barst de bom voorgoed. Nederland heeft zojuist met 4-1 verloren in Polen, Van Beveren is medeschuldig aan de eerste goal. Cruijff is onzichtbaar, Neeskens grossiert in balverlies, Van Hanegem is nergens, Suurbier en Krol lijken amateurs vergeleken bij Lato en Gadocha. Nederland wordt aan gort gecounterd. Van Beveren (met in zijn kielzog “Skiete” Willy van der Kuylen) raakt in de aanloop naar de return in Amsterdam in conflict met Johan Cruijff. De voor Barcelona spelende aanvoerder pikt het niet dat de Eindhovense vedetten de voorbereiding op het duel in Polen hekelen en er hun kanttekeningen bij plaatsen dat voor Cruijff en consorten altijd andere voorwaarden gelden dan voor de andere spelers: hogere vergoedingen, komen en gaan wanneer men wil en het alleenrecht op het bepalen van de tactiek. Er ontstaat de grootste bonje en als Cruijff een “Van Beveren eruit of alle Ajacieden eruit” op tafel gooit neemt Van Beveren zijn verantwoording en stapt op. Ook het EK 1976 speelt hij niet. Nederland gaat daar af. Als Van Beveren op veelvuldig verzoek van de nieuwe coach Jan Zwartkruis zich daarna toch weer beschikbaar stelt (de KNVB betaalt zelfs de achterstallige premies!) wordt de keeper, in meer dan grandioze vorm, reserve gezet achter achtereenvolgens Eddy Treytel, Piet Schrijvers en Jan Ruiter. Zwartkruis meldt hem desgevraagd dat hij er niets aan kan doen: “Jan, het spijt me, maar ik kan niet anders. Ik word ook gemanipuleerd.” Majoor Zwartkruis heeft niet de guts om hen die manipuleren, uit de ploeg te smijten. Van Beveren weet genoeg en neemt voorgoed afscheid van het Nederlands elftal. Hij is 29 jaar, heeft 32 interlands gespeeld. Geen WK 1978 voor hem. Nooit meer een interland voor hem. In 1980, als zijn contract afloopt, verruilt hij PSV voor de Fort Lauderdale Strikers waar hij nog enkele jaren de pannen van het dak keept.

Hoewel er zo nu en dan een positief woord over Van Beveren in de media verschijnt, is hij in Nederland eigenlijk een paria. Hij stond immers op tegen Cruijff, eiste meer betrokkenheid want wilde succes. En begreep als geen ander dat je nooit succes kunt verwachten als de beste spelers continu afzeggen voor allerlei lulligheidjes of eigen belangetjes. Van Beveren begreep dat Nederland geen successen zou halen als het zijn oren kritiekloos naar Cruijff cum suis zou laten hangen. De geschiedenis heeft hem gelijk gegegeven. Nederland won niets in deze periode waarin het de beste spelers ter wereld bezat. De keeper kon er niet mee omgaan dat voor sommige spelers heel andere normen golden dan voor de anderen en dat de groep om Cruijff heen zijn eigen wetten kon bepalen. Hij had zich kunnen schikken, maar hypocrisie kende hij niet en diplomatie was niet Van Beveren’s grootste kwaliteit. En dat is maar goed ook, want meelopers zijn er al voldoende.

Men, de massa, kent hem niet meer. Er schijnen zelfs mensen