Hoe een glazen bol in duizend scherven achterbleef in Salvador

Op het WK van 1974 jonasten spelers van het Nederlands elftal uit wraak Ben de Graaf in het zwembad van het hotel. Ze verweten de kritische sportverslaggever van De Volkskrant vooral zijn koppig en hardnekkig negativisme. Cynisch als altijd mopperde De Graaf, eenmaal druipend op het droge geklommen, dat hij nota bene door een paar reserves van Oranje in het water was gegooid.

In de aanloop naar het toernooi in het nog in Oost en West verdeelde Duitsland deugde er weinig van de voorbereiding. Gelijke spelen tegen Oostenrijk (1-1) en Roemenië (0-0), op zich een overtuigende zege tegen Argentinië (4-1), maar constant geknoei en een hoop geschuif met de opstelling. De keuze van de doelman, de samenstelling van de achterhoede en het middenveld, zelfs de aanval stond maar niet vast. Ook het eeuwige gekibbel over de premies versterkte slechts de permanente onrust rond de selectie.

De media hadden geen enkel vertrouwen in een succesrijke deelneming van Oranje aan het WK. In het bijzonder De Graaf doopte zijn pen voor elk artikel driftig in azijn. Zeker in zijn visie telde het niet dat Ajax driemaal de Europa Cup had gewonnen en dat de ster van Johan Cruijff al boven Europa flonkerde. Het Nederlands elftal had niets te zoeken in West-Duitsland en zou nooit de finale bereiken. Dat laatste durfde hij zelfs te wedden.

De sfeer voor het WK van 2014 in Brazilië viel enigszins te vergelijken met veertig jaar geleden. Het gegoochel van Louis van Gaal met het systeem werd met scepsis overgoten. De testwedstrijden tegen Ecuador (1-1), Ghana (1-0) en Wales (2-0) voedden slechts de twijfels over de kansen in de zogenoemde poule des doods met Spanje, Chili en Australië. Nederland zou de groep waarschijnlijk niet overleven.

Op het WK van 1974 maakte Nederland wereldwijd promotie met het bewierookte totaalvoetbal. In een lange demonstratie raasde het superieur naar de finale tegen het gastland. Rinus Michels, supervisor met assistentie van Cor van der Hart en Frantisek Fadrhonc, wisselde nauwelijks de hechte en ongenaakbare basis. Het thuisfront ontstak gaandeweg meer en meer het vuurwerk van de euforie. Maar De Graaf griezelde van het nationale enthousiasme en hekelde het (af en toe inderdaad) te harde spel van Oranje. Hij was immers journalist en geen supporter, en weigerde zijn potje vol azijn door te spoelen in het toilet.

Soms kan voetbal ongelooflijk en meedogenloos de spot drijven met alle voorspellingen en voorbeschouwingen. Geen mens in Nederland had de 5-1 tegen Spanje verwacht. Hij of zij was op slag miljonair geworden bij de bel-Chinees in Singapore. Zelfs de bondscoach gaf toe dat hij nooit had durven dromen van zo’n monsterscore tegen de (hautaine) wereldkampioen. Maar zijn tactiek had gewerkt en vormde glorieus de basis van de onwaarschijnlijke uitslag in Salvador.

Sneller dan in 1974 kleurde Nederland massaal oranje en sloeg het ook meteen door. Dat mag, maar gelukkig distantieerde het elftal zich direct van alle voorbarige gekte in eigen land. Het is pas de eerste wedstrijd, we hebben nog niets. Van Gaal, en ook de uitblinkers Robin van Persie en Arjen Robben klommen op de barricade en poogden het gejuich te dempen. Het accentueerde de bijzondere band tussen de vedetten en de teambuilder, die in de uren voor de aftrap ineens het hotel openstelde voor de familie van de iets te gespannen internationals. Een vermoedelijk nog nooit vertoonde primeur in de topsport, en een signaal van de superscherpe Van Gaal dat hem werkelijk niets ontgaat.

De eerste dagen van het WK hebben weer eens geleerd dat voetbal zich, zo nu en dan en helaas te weinig, niets kan en wil aantrekken van al die wijsneuzen langs de kant. De aangekondigde suprematie van de Zuid-Amerikaanse landen bleef tot op heden achterwege, met vlakke vertoningen van Brazilië en Argentinië, en nederlagen van Uruguay en Ecuador. Daarentegen trok Europa zich op aan de stunt van Nederland, met voorlopig Duitsland, Frankrijk en Italië in het kielzog van de gedreven inspirator.

Hoe nu verder met het toernooi? Qua niveau nog niet hoogstaand maar wel (net) voldoende onderhoudend. Wie het weet mag het zeggen. Bedenk evenwel dat er op die gedenkwaardige middag van 13 juni 2014 een glazen bol in duizend scherven achterbleef op het gras van de Arena Fonte Nova…..

LEX MULLER

Sportjournalist sinds mensenheugenis. Schrijft al sinds 1966 over voetbal. Bezocht WK's vanaf 1974. Werkte tot 1994 voor kranten, waaronder twintig jaar bij het Algemeen Dagblad. Switchte daarna naar de televisie, maar legt zich sinds 1 januari 2011 volledig toe op sport op internet.