Identiteit

Het zijn barre tijden in het voetbal. Meerdere clubs zijn al kopje onder gegaan, waardoor andere clubs (ten einde te overleven én tegelijkertijd nog te kunnen presteren) hun heil zoeken bij buitenlandse investeerders. Of het nu een oliesjeik, Rus, Amerikaan, of wat dan ook is, zij hebben één ding gemeen: ze gebruiken een voetbalclub, doorlopend van traditie en een loyale achterban, als hun eigen speelgoed. De identiteit van voetbalclubs komt zo steeds meer onder druk te staan en wordt ondergeschikt aan opportunisme en korte termijn-denken. Helaas wordt deze trend ook steeds meer zichtbaar in Nederland. Ajax blijft tot op heden fier overeind.

We hoeven niet ver terug te gaan om in te zien hoe bijzonder dit is. Als je iemand drie jaar geleden naar de identiteit van Ajax had gevraagd, dan had diegene lang na moeten denken. Het was de tijd waarin Rik van den Boog en Martin Jol de scepter zwaaiden bij Ajax. Jol stond niet bekend om zijn kenmerkende manier van voetballen; Ajax speelde min of meer zonder opbouw en elke bal werd naar voren geramd waar individualist Luis Suarez met (de meest briljante) individuele grillen kansen wist te creëren. De functie van het middenveld bleef vooral beperkt tot heen en weer rennen, om in balbezit meteen de bal weer naar voren te peren. Niet geheel onlogisch bestond het middenveld dan ook uit drie verdedigend ingestelde middenvelders. De Ajax-cultuur was in het veld nergens te bekennen.

Buiten het veld was deze evenmin te bespeuren. Jol bleek graag spelers te kopen. Zijn voorkeur ging uit naar spelers afkomstig uit de stal van zaakwaarnemer Mino Raiola, waarmee hij ‘dikke vrienden’ was. En anders was het wel een speler waarmee hij eerder had gewerkt. De jeugd, de levensader van de club, werd totaal genegeerd en de club werd ondergeschikt gemaakt aan de wensen van een passant. Van den Boog vond het allemaal prima, hij was immers mooi in de spotlights bij Ajax en zodra het slecht zou gaan, zou hij zich wel tegen Jol draaien. En daar zat dan ook het probleem. Geen identiteit, geen verantwoordingsbesef. Puur het eigen hachje redden.

Hoe anders is dit nu? Het duurt niet lang voor de identiteit van Ajax je te binnenschiet. Johan Cruijff. De individuele ontwikkeling van jeugdspelers. Een hoofdtrainer die de clubcultuur kent en weet over te brengen op zijn spelers. Deze factoren zijn allen deel van een eensluidend doel: het structureel presteren van Ajax via herkenbaar voetbal, met als instrument daarvoor de jeugdopleiding. Deze identiteit is vooralsnog een onneembare vesting gebleken tegen het opportunisme van de huidige voetbalwereld. Zoals gezegd in de inleiding, is dit iets wat we moeten koesteren.

In het buitenland zijn immers o.a. Chelsea, Manchester City, PSG en Monaco al overgenomen door een externe investeerder. Chelsea is het beste voorbeeld, aangezien deze club de dubieuze eer heeft één van de eerste clubs te zijn die zijn identiteit te grabbel heeft gegooid. De identiteit van de club bestaat er inmiddels uit dat het geen identiteit heeft: het kenmerkt zich door grauwe vreugdeloosheid en materialisme. Een herkenbare voetbalstijl is daarnaast al helemaal ver te zoeken. Dat maakt voor Chelsea niet uit: er is immers zoveel geld, het is veel simpeler om gewoon een paar sensationele spelers bij elkaar te kopen en te hopen dat ze goed samen spelen. En mocht dat niet lukken, dan worden er andere spelers gekocht. Of een andere populaire oplossing: de trainer ontslaan. Die doet immers ook maar wat, omdat hij weet dat elke dag zijn laatste kan zijn in functie bij de club. Zoals Johan Cruijff onlangs nog zei: een zak geld kan voor jou geen doelpunt maken. En dat blijkt hier maar weer. Een overschot aan geld van buitenlandse investeerders is niet bepaald een garantie voor succes. Wel voor het verliezen van je identiteit.

In Nederland is het beste voorbeeld Vitesse, dat een duidelijke link heeft met Chelsea. Het blijft Nederland natuurlijk waar alles op een veel kleinere schaal gebeurt, maar ook Vitesse is tot een bepaalde hoogte het speeltje geworden van Merab Jordania. Meerdere clubs hebben al hun verbazing uitgedrukt over de gang van zaken bij Vitesse wat betreft transfers en ook intern loopt het allesbehalve gelikt. Vitesse is inmiddels al toe aan trainer nummer vier in drie jaar en de meeste spelers hebben nog weinig loyaliteit aan de club, omdat ze simpelweg nooit weten waar ze aan toe zijn.

PSV leek de lijn van Ajax te gaan volgen, maar niets blijkt nu minder waar. PSV lijkt ook de identiteit te grabbel te gooien, voor zover het dat nog niet had gedaan. Onder Marcel Brands koopt het alles wat los en vast zit, bij voorkeur oude bekenden waarbij hi j er een sport van maakt zijn eigen presteren goed te praten. Een gebrek aan geld wordt gecompenseerd door inmenging met dubieuze investeerders en zaakwaarnemers. De jeugdopleiding lijkt volledig te worden genegeerd en er werd nog vorig jaar een trainer aangetrokken voor slechts één jaar, die vreemd genoeg wel zijn eigen voorkeuren had wat betreft spelers en recent aangekochte spelers verwaarloosde. Schrijnend was ook dat PSV-spelers tot op het laatste moment in complete onzekerheid verkeerden of deze trainer nog een jaar bleef of niet. Er is geen overkoepelend plan, geen identiteit die men behoort te bewaken.

Het is dus duidelijk dat deze identiteit schaarser en schaarser wordt. Hoewel één van de aspecten van Cruijffs ideologie is dat Ajax blijft doorgroeien naar een hoger (Europees) niveau en kritisch blijven dus noodzakelijk is, moet ik me ook vaker realiseren hoe uniek Ajax hierin is en hoe kort het nog maar geleden is dat het volledig de verkeerde kant op leek te gaan. Het beleid wordt niet altijd even goed uitgevoerd natuurlijk, maar het belangrijkste is dat men allemaal maar met één doel bezig is. De neuzen staan dezelfde richting op, waardoor ik groot vertrouwen heb in mijn club. En dan baseer ik me nog niet eens zozeer op de drie opeenvolgende kampioenschappen.